عصر جدید دلارهای نفتی؛ این پول به کجا سرازیر می‌شود؟

به گزارش گروه اقتصاد کلان و انرژی به نقل از اکونومیست، پشت پرده این ماجرا یک توافق نانوشته بود: ایالات متحده کمک نظامی ارائه می‌کند و از عربستان سعودی و دوستانش نفت می‌خرد، در ازای آن، آنها هم شکاف کسری حساب جاری با «عمو سام» را با دلارهای نفتی پر می‌کردند. اما این توافق نانوشته در حال فروپاشی است. چرا که «عمو سام» اکنون دیگر خودش صادرکننده بزرگ نفت است و دیگر کمتر به یک شریک پاسدار نیاز دارد. از سوی دیگر، کشورهای حاشیه خلیج فارس که توسط آسیا وسوسه شده‌اند و مشتاق اصلاح روابط با اسرائیل و اخیرا با ایران هستند، دیگر احساس نمی‌کنند که مجبور به جذب اعتماد کاخ سفید هستند. 

دوم آوریل، عربستان سعودی و متحدانش با تصویب کاهش تولید نفت خام به حدود ۴ میلیون بشکه در روز، معادل ۴ درصد از تولید جهانی، خشم ایالات متحده را برانگیختند. این اقدام آنها به افزایش قیمت‌ها کمک کرد. آنها همچنین اکنون احساس آزادی می‌کنند که می‌توانند از پول‌های نفتی خود هر طور که می‌خواهند استفاده کنند. 

اکونومیست تخمین می‌زند که در دوره ۲۰۲۲-۲۰۲۳ مازاد حساب جاری کشورهای نفتی خلیج فارس ممکن است به دو سوم تریلیون دلار برسد. در حال حاضر سیستمی خارج از بانک‌های مرکزی بخش زیادی از این پول و عواید را دریافت می‌کنند.

اکونومیست برای اینکه مشخص کند این پول‌ها دقیقا کجا می‌رود، حساب‌های دولتی، بازارهای دارایی‌های جهانی و اتاق‌های معاملات شرکت‌هایی را که وظیفه سرمایه‌گذاری درآمدهای بادآورده را دارند را بررسی کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اکنون پول کمتری به غرب برمی‌گردد. در عوض سهم فزاینده‌ای برای پیشبرد اهداف سیاسی در داخل و به دست آوردن نفوذ در خارج از این کشورها استفاده می‌شود و سیستم مالی جهانی را به یک سیستم غیرشفاف تبدیل خواهد کرد. 

البته فقط خلیج فارس نیست که از این ثروت بادآورده لذت می‌برد. سال گذشته نروژ که صادرات گاز به اروپا را با کاهش عرضه روسیه افزایش داد، رکورد درآمد ۱۶۱ میلیارد دلاری را شکست. درآمد نفتی این کشور در سال ۲۰۲۲ جهش ۱۵۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱ داشته است. 

حتی روسیه تحت تحریم هم شاهد افزایش ۱۹ درصد درآمد و رسیدن آن به ۲۱۰ میلیارد دلار بود. اما با این حال، این کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند که به دلیل هزینه‌های پایین تولید، ظرفیت مازاد و جغرافیای مناسب از این ماجرا سود می‌برند. شرکت مشاوره انرژی ریستاد، تخمین می‌زند که آنها ۶۰۰ میلیارد دلار از صادرات هیدروکربن در سال ۲۰۲۲ به جیب زده‌اند. 

در گذشته بیشتر این پول به طور مستقیم به ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی می‌رفت. چرا که اکثر اعضای شورای همکاری خلیج فارس، پشتوانه ارزهای خود را به دلار گره می‌زنند. بنابراین آنها در زمان رونق، باید ارزهای پرمبادله را ذخیره یا سرمایه‌گذاری کنند. اما اکنون به نظر می‌رسد ذخایر بانک‌های مرکزی به کندی رو به رشد است. 

میلیاردها دلار به دست آمده کجا رفته‌اند؟ تحقیقات اکونومیست نشان می‌دهد که این پول برای بازپرداخت بدهی‌های خارجی، قرض دادن به متحدان و به دست آوردن دارایی‌های خارج از کشور هزینه می‌شود. 

به طور مثال به تازگی، در زمانی که آنکارا به دلیل زلزله اخیرش به پول نیاز داشت، عربستان اعلام کرد که ۵ میلیارد دلار در بانک مرکزی این کشور سپرده گذاری خواهد کرد. بر اساس برآورد برد ستسر از اندیشکده  شورای روابط خارجی، قطر و امارات عربی متحده و عربستان سعودی هر سه متعهد شده‌اند که در مزایده آتی اوراق قرضه دولتی ترکیه شرکت کنند. قطر متحد دیرینه ترکیه است. عربستان سعودی و امارات هم تا این اواخر روابط سردی با ترکیه داشتند اما اکنون برای نفوذ بیشتر با هم رقابت می‌کنند. به گمان آنها فرصتی پیش آمده که تا بر رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری این کشور برای انتخابات سخت پیش‌رو مسلط شوند.

همه اینها خبر بدی برای غرب است. این که غرب سهم کمتری دریافت می کند مشکل کوچکتری است. تیره و تار شدن وضعیت سیستم مالی غرب، حرکت بدون توجه وجوه را آسان تر می کند. کارآگاهان مالی بر این باورند که سهمی از درآمدهای نفتی روسیه به بانک‌های خلیج‌فارس سپرده می‌شود، جایی که با دلارهای متعلق به دیگران مخلوط می‌شود تا غیرقابل ردیابی شود. دولت‌های نفتی زیرک‌تر از نظر ژئوپلیتیکی، همچنین فرصتی را برای کشورهای متزلزل، مانند ترکیه، ایجاد می‌کنند تا از خارج از نهادهای تحت رهبری غرب کمک‌های مالی دریافت کنند و به آنها درجه آزادی بیشتری می‌دهد. دو دهه پیش، زمانی که صندوق‌های ثروت ملی مد شدند، بسیاری در غرب نگران بودند که ممکن است از آنها برای پیگیری برنامه‌های سیاسی استفاده شود. در آن زمان، چنین ترس هایی بیش از حد بود اما اکنون منطقی تر به نظر می رسد اما تعداد کمی به آن توجه می‌کنند.

پایان پیام