تغییر شوکه‌کننده رژیم غذایی پانداها از گوشت به بامبو
اقتصاد100- پانداهای غول‌پیکر، با وجود تکامل از گوشت‌خواران، رژیم غذایی خود را به مصرف تنها بامبو محدود کرده‌اند. راز این انتخاب گیاهی در رفتار، ساختار بدن و فرآیند تکاملی پانداها نهفته است که آن‌ها را به یکی از شگفت‌انگیزترین موجودات جهان تبدیل می‌کند.
پانداهای غول‌پیکر، با آن خز سیاه‌وسفید، ظاهر دوست‌داشتنی و رفتار تنبل‌گونه‌شان، یکی از شگفت‌انگیزترین موجودات در دنیای حیوانات هستند. یکی از ویژگی‌های برجسته این خرس‌های در خطر انقراض، تمایل شدید آن‌ها به خوردن بامبو است. به‌طور میانگین، هر پاندا در طول روز ممکن است بین ۱۲ تا ۳۸ کیلوگرم از این گیاه پر فیبر را مصرف کند و حتی تا ۱۶ ساعت زمان صرف خوردن کند.
چرا پانداها این‌قدر به بامبو علاقه دارند؟
رژیم غذایی پانداها تقریباً به طور کامل به بامبو محدود شده است. «فِنگ لی»، پژوهشگر دانشگاه عادی غرب چین، این حیوانات را «خردکننده‌های سیار بامبو» توصیف می‌کند. اما آیا رژیم غذایی آن‌ها همیشه به همین شکل بوده است؟ پاسخ تا حد زیادی منفی است. برخی موارد خاص نشان داده‌اند که پانداها گاهی حیوانات کوچک را نیز شکار می‌کنند، مانند مشاهده آن‌ها در حال خوردن استخوان‌های تاکین و یا حمله به موش‌های بامبوی چینی.
<
پانداها بیشتر روز بامبو می‌خورند، اما آیا غذاهای دیگری نیز مصرف می‌کنند؟
ساختار دستگاه گوارش پانداها: سازگاری یا ناسازگاری؟
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که دستگاه گوارش پانداها شبیه گوشت‌خواران است. معده این خرس‌ها ساختار چندحفره‌ای ندارد و میکروب‌های موجود در روده آن‌ها نیز بیشتر برای هضم پروتئین مناسب هستند تا گیاهان. در واقع، مدفوع پانداها حاوی تکه‌های هضم‌نشده بامبو است که نشان‌دهنده محدودیت‌های دستگاه گوارش آن‌ها در تجزیه این گیاه است.
<
در یک مورد نادر، یک پاندا در باغ‌وحشی در چین یک طاووس را شکار کرد.
تکامل تاریخی پانداها به‌سوی گیاه‌خواری
شواهد فسیلی نشان می‌دهد که نیاکان پانداها هم گوشت و هم گیاه مصرف می‌کردند. به گفته «لی»، حدود هفت میلیون سال پیش، گونه‌ای از پانداها به نام «گربه‌خرس» شروع به مصرف مقدار کمی بامبو کرد. این تغییر احتمالاً به دلیل کاهش منابع غذایی و رقابت شدید با سایر گوشت‌خواران رخ داد. این گذار تدریجی، پانداها را به موجوداتی با رژیم غذایی صرفاً گیاه‌خواری تبدیل کرد.
چگونه پانداها با رژیم بامبو سازگار شدند؟
هرچند پانداها در ظاهر با رژیم غذایی بامبو ناسازگار به نظر می‌رسند، اما چندین ویژگی با شرایط غذایی آن‌ها سازگار شده است. برای مثال، ژن مربوط به چشیدن طعم گوشت در پانداها غیرفعال شده و آن‌ها متابولیسم بسیار کندی دارند که به مصرف انرژی کم کمک می‌کند. بر اساس پژوهش‌ها، یک جهش ژنی منحصر‌به‌فرد در پانداها باعث کاهش سرعت متابولیسم شده است.
علاوه بر این، بامبو مولکول‌هایی به‌نام «میکروRNA» دارد که پس از ورود به بدن پاندا، اشتهای آن‌ها را برای مصرف بیشتر بامبو تنظیم می‌کند. همچنین، باکتری‌های روده پاندا در فصل‌هایی که جوانه‌های مغذی بامبو ظاهر می‌شود تغییر می‌کنند و به پانداها امکان ذخیره انرژی بیشتری را می‌دهند.
سازوکارهای بدن پاندا در مصرف بامبو
پانداها دارای یک «انگشت شصت کاذب» هستند که به آن‌ها کمک می‌کند ساقه‌های بامبو را بهتر نگه دارند. همچنین دندان‌های آسیاب پهن و فک‌های قدرتمند آن‌ها به خرد کردن بامبو کمک قابل توجهی می‌کند. صورت گرد بزرگ آن‌ها نشان‌دهنده ماهیچه‌های فک عظیمشان است که نیروی گاز گرفتن بیشتری نسبت به خرس‌های قطبی تولید می‌کند.
هرچند برخی پانداها به‌عنوان نمونه‌هایی با سازگاری ضعیف شناخته می‌شوند، اما «تنبلی» آن‌ها در واقع رمز بقای این گونه جذاب است. آن‌ها با تغییرات تکاملی و سازگاری‌های خاص خود توانسته‌اند اصلی‌ترین چالش‌های زیستی‌شان را پشت‌سر بگذارند.
