بحران مهاجرت افغان‌ها / چالش‌ جدید برای کارگران و مستأجران ایرانی!

اولین و قابل‌توجه‌ترین تاثیر حضور مهاجران افغان، کاهش قدرت چانه‌زنی کارگران ایرانی در بازار کار است. کارفرمایان با مواجهه با نیروی کار ارزان که اغلب بدون نیاز به حمایت‌های قانونی فعالیت می‌کنند، عموماً تمایل دارند از این نیروها استفاده کنند؛ حتی اگر کیفیت کار پایین‌تر از حد استاندارد باشد. این روند موجب کاهش دستمزدها، افت معیارهای کاری و فشار بیشتری بر کارگران ایرانی شده است، به‌طوری‌که برای رقابت در بازار مجبور به تعدیل خواسته‌های خود در برابر مهاجران می‌شوند.

از سوی دیگر بیشتر کارگران مهاجر از حمایت‌های قانونی مانند بیمه بی‌بهره هستند. این موضوع باعث می‌شود که داده‌های رسمی در زمینه بیکاری و دستمزد نتواند به‌درستی شرایط بازار کار را منعکس کند. این وضعیت، کارگران ایرانی را با خطر حذف از بازار کار و جایگزینی با نیروی کار کم‌هزینه‌تر مواجه می‌سازد.

اثر مهاجرت بر جامعه و تنش‌های اجتماعی

حضور گسترده مهاجران در برخی از مناطق، رقابت شدیدی برای منابع محدود از جمله شغل، خدمات عمومی و مسکن ایجاد کرده است. این چالش‌ها گاهاً باعث شده تا تنش‌هایی در این مناطق به وجود آید و نارضایتی‌های اجتماعی شکل گیرد. نبود سیاست‌های شفاف و عادلانه در زمینه مدیریت مهاجران، مشکل را پیچیده‌تر کرده و امنیت شغلی کارگران ایرانی را بیش از پیش تهدید می‌کند.

با توجه به این چالش‌ها، تنظیم چارچوبی دقیق برای مدیریت مهاجرت و حضور کارگران خارجی اهمیت زیادی دارد. این راهکار‌ها نباید به حذف حضور مهاجران منجر گردد، بلکه باید با توازن منافع ملی و حفظ حقوق قانونی کارگران بومی همراه باشد.

افزایش مهاجرت افغان‌ها پس از ۱۴۰۰

پس از تحولات سیاسی در افغانستان در مرداد ماه سال ۱۴۰۰، تعداد زیادی از افغان‌ها به ایران پناه آوردند و از طریق طرح سرشماری ۱۴۰۱ به صورت قانونی در کشور اقامت کردند. عمده این مهاجران در بازار کار، به‌خصوص در صنعت ساختمان مشغول به فعالیت شدند. این افراد در بیشتر موارد در مناطق حاشیه‌ای شهرها یا محل‌های کاری خود مستقر هستند و به‌طور کلی، تاثیر قابل توجهی بر بازار مسکن و نیروی کار در ایران داشته‌اند.

ترکیب نیروی کار در صنعت ساختمان

در گذشته، ۷۵ درصد نیروی کار ساده در صنعت ساختمان را اتباع افغانستان تشکیل می‌دادند، اما با بازگشت برخی به کشورشان، اکنون این رقم به ۵۰ درصد کاهش یافته است. نکته دیگر این است که دستمزد کارگران ساختمانی نقش مهمی در افزایش هزینه‌های ساخت‌وساز دارد. حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از مخارج ساخت‌وساز مربوط به دستمزد کارگران است و افزایشی در این بخش، هزینه سایر مراحل ساخت‌وساز را نیز افزایش می‌دهد.

چالش‌های صنعت ساختمان در شهرهای بزرگ

مهدی سلطان‌محمدی، کارشناس حوزه مسکن می‌گوید که حضور مهاجران افغان بیشتر محدود به مناطق حاشیه‌ای شهرها بوده و بر بازار مسکن شهری تاثیر زیادی نمی‌گذارد. وی تاکید دارد که خروج نیروی کار افغانستانی (ماهر و نیمه‌ماهر) می‌تواند تاثیرات جدی بر بازار ساخت‌وساز ایران بگذارد. این مسئله به‌ویژه در شهرهایی مانند تهران که قیمت مصالح و دستمزدها افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است، بیشتر احساس می‌شود.

افزایش هزینه ساخت مسکن

برآوردها نشان می‌دهند که هزینه ساخت مسکن در شمال تهران برای هر مترمربع حداقل ۵۰ میلیون تومان و در حاشیه شهر تهران حدود ۲۰ میلیون تومان است. این افزایش هزینه‌ها نتیجه چند عامل شامل افزایش دستمزدها و رشد قیمت مصالح ساختمانی است.

فشار بر بازار مسکن و اصلاحات قوانین

بیت‌الله ستاریان، استاد دانشگاه و پژوهشگر اقتصاد مسکن، بیان می‌کند که حضور مهاجران افغان فشار زیادی بر بازار مسکن وارد کرده است. همچنین نماینده مردم مشهد اعلام کرده که اخراج اتباع غیرمجاز به یک اولویت تبدیل شده و مقررات سختگیرانه در خرید یا اجاره املاک برای این افراد وضع شده است. این نوع اقدامات چارچوبی مشخص برای فعالیت مهاجران ارائه داده و تضمین می‌کند که تخلفات به‌درستی پیگیری شوند.