تأثیرات قیمت‌ گذاری دستوری بر بازار خودرو ایران

با گذشت نزدیک به دو ماه از سال جدید، هنوز خبری از اعلام قیمت‌های جدید خودروهای داخلی نیست. این در حالی است که آخرین قیمت‌گذاری برای محصولات خودروسازان به اواخر آبان‌ماه سال گذشته بازمی‌گردد. بنابراین اکنون نزدیک به پنج ماه نیز از اعلام آخرین قیمت‌های رسمی می‌گذرد. این موضوع، مشکلی قدیمی به شمار می‌رود که طی سال‌ها، صنعت خودرو ایران را به زیان‌های سنگین و بدهی‌های کلان گرفتار کرده است.

وضعیت فعلی قیمت‌گذاری در صنعت خودرو

۲۸ آبان‌ماه سال گذشته بود که قیمت‌گذاری رسمی جدید محصولات خودروسازان اعلام شد و با رشدی ۳۰ درصدی همراه بود. این قیمت‌ها پس از ۱۸ ماه توقف در تغییرات قیمت، اعلام شدند؛ اما خودروسازان نسبت به این قیمت‌ها اعتراض داشتند، چراکه این نرخ‌ها با میزان تورم عمومی همخوانی نداشت. علاوه‌براین، اصلاح قیمت‌ها با تأخیر بسیاری انجام شد و خودروسازان همچنان از بهمن‌ماه سال گذشته با چالش‌هایی جدی در تأمین ارز موردنیاز روبه‌رو بوده‌اند. حذف ارز نیمایی و شناورسازی نرخ ارز تجاری موجب افزایش شدید هزینه‌های تولید شد و تأثیر مثبت افزایش قیمت‌ها را تا حد زیادی از بین برد.

تأثیر قیمت‌گذاری دستوری و فریز قیمتی

قیمت‌گذاری دستوری و فریز قیمتی، مشکلات عمیقی را برای صنعت خودرو به وجود آورده‌اند. بررسی آمار تولید سه خودروساز بزرگ کشور (ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو) نشان می‌دهد که در سال گذشته حدود ۸۹۸ هزار دستگاه خودرو تولید شده که این رقم به‌طور قابل توجهی از هدف‌گذاری وزارت صمت کمتر بوده است. همچنین زیان انباشته غیرتلفیقی این خودروسازها تا آذرماه سال گذشته به ۲۲۳ هزار میلیارد تومان رسید.

سناریوهای پیش روی قیمت‌گذاری

برای آینده قیمت‌گذاری دستوری در سال جاری، سه سناریو قابل تصور است:

1. اصلاح فرایند قیمت‌گذاری: تغییر روش قیمت‌گذاری توسط هیئت‌مدیره شرکت‌ها و نظارت پسینی از سوی نهادهای نظارتی. این روش می‌تواند مشکلات قیمت‌گذاری دستوری و فریز قیمتی را حل کند.
2. ادامه روند کنونی: حفظ شیوه قیمت‌گذاری دستوری، اما با فواصل زمانی کوتاه‌تر. این روش سبب ادامه وضعیت نامطلوب و رانتی در بازار شده و به تولیدکننده و مصرف‌کننده آسیب می‌رساند.
3. مقابله خودروسازان: حضور بخش خصوصی در مدیریت ایران‌خودرو، امکان اتخاذ اقدامات مقابله‌ای را ایجاد کرده است، شامل کاهش تولید برای فشار به سیاست‌گذاران جهت اصلاح قیمت‌ها.

واگذاری ایران‌خودرو و تأثیرات آن

واگذاری مدیریت ایران‌خودرو به بخش خصوصی، امیدهایی برای تغییر ایجاد کرده است؛ اما بدون اصلاح سیاست قیمت‌گذاری، این صنعت همچنان با چالش‌های جدی روبرو بوده و در سراشیبی رکود قرار خواهد داشت. واگذاری مدیران به بخش خصوصی، قدرت چانه‌زنی خودروسازان را بالا برده و امکان طرح پیشنهاداتی جدید برای اصلاح قیمت‌ها را فراهم کرده است.

پیشنهاد راه‌حل

امیرحسن کاکایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران، پیشنهاد کرده که بخش خصوصی از دولت در دیوان عدالت اداری شکایت کند تا از طریق مراجع قانونی، دولت به اصلاح قیمت‌ها وادار شود. وی تأکید دارد که عدم اصلاح قیمت‌گذاری موجب آسیب جدی به صنعت خودرو و کل اقتصاد کشور خواهد شد.

در مجموع، صنعت خودرو ایران در تنگنا قرار گرفته است. واگذاری مدیریت یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان کشور به بخش خصوصی شاید بارقه‌ای از امید ایجاد کرده باشد؛ اما بدون اصلاح سیاست‌های نادرست، این صنعت همچنان با زیان‌های عظیم و مشکلات عمیق مواجه خواهد بود.