راز بقای جانوران در دل سنگ‌ها؛ فسیل یا نابودی؟
اقتصاد100- راز فسیل‌شدن جانوران کشف شد! ویژگی‌هایی مانند اندازه، ترکیب شیمیایی بدن و تأثیر بر محیط پس از مرگ، تعیین می‌کنند کدام موجودات در تاریخ جاودانه می‌مانند.
پژوهشگران در تحقیقاتی تازه تلاش کرده‌اند تا به پرسشی قدیمی پاسخ دهند: چرا برخی موجودات در تاریخ به‌جامانده و برخی دیگر از بین می‌روند؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که دلیل اصلی این تفاوت، وابسته به ساختار بدن موجودات است.
چرا بعضی جانوران فسیل می‌شوند؟
کشف جدید محققان نشان می‌دهد که ویژگی‌های بدنی موجودات زنده تعیین‌کننده اصلی در فرآیند فسیل‌شدن است. اینکه چه موجودی به‌صورت فسیل حفظ می‌شود و کدام نه، عموماً به ترکیب شیمیایی و اندازه‌ی بدن موجودات مرتبط است. تفاوت‌های ساختاری میان گونه‌ها می‌تواند یکی را در دل سنگ‌ها برای میلیون‌ها سال به‌جاماندنی کند و دیگری را در گذر زمان محو کند.
فسیل‌ها فقط استخوان نیستند
تصور عمومی از فسیل‌ها معمولاً به استخوان‌ها و صدف‌های سخت محدود می‌شود؛ اما فسیل‌هایی وجود دارند که حتی بافت‌های نرمی مانند عضلات و مغز را نگه داشته‌اند. هرچند این موارد نادرند، اما اطلاعات ارزشمندی در مورد زندگی گذشته‌گان فراهم می‌کنند.
پژوهش‌ها چگونه انجام شد؟
برای یافتن پاسخ‌ها، گروهی از پژوهشگران آزمایش‌هایی طراحی کردند تا روند تجزیه گونه‌های مختلفی مثل میگو، حلزون و ستاره دریایی را بررسی کنند. این گونه‌ها به‌دلیل شباهت زیاد به جانوران پیشاتاریخی انتخاب شدند. روند آزمایش‌ها شامل ثبت تغییرات شیمیایی در اطراف لاشه‌ها بود؛ عواملی مانند میزان اکسیژن موجود و تغییرات شرایط محیطی در این فرآیند تأثیر زیادی داشتند.
عامل حفظ‌شدن برخی گونه‌ها
نتایج نشان داد که گونه‌های بزرگ‌تر با محتوای پروتئینی بالا اغلب فضایی کم‌اکسیژن اطراف خود ایجاد می‌کنند که شرایط بهتری برای فسیل‌شدن فراهم می‌کند. در مقابل، موجودات کوچکتر شانس کمتری برای حفظ‌شدن در دل سنگ‌ها دارند.
تفاوت شانس بقا میان گونه‌ها
نورا کورته‌زی، دانشجوی دکتری و نویسنده این پژوهش، تأکید دارد که حتی اگر دو جانور کنار یکدیگر دفن شوند، ممکن است فقط یکی از آن‌ها به فسیل تبدیل شود. فرید صالح، استاد زمین‌شناسی و همکار این پژوهش، اظهار کرد: «یکی ممکن است کاملاً ناپدید شود، در حالی که دیگری در سنگ جاودانه بماند.»
جانوران بزرگ و بندپایان در فسیل‌ها
بر اساس یافته‌ها، جانورانی مانند بندپایان که بزرگ‌تر هستند و مواد پروتئینی بیشتری دارند، در شرایط خاص به‌راحتی به فسیل تبدیل می‌شوند. در مقابل، گونه‌هایی مانند کرم‌های کوچک، احتمال کمتری برای بقا در سوابق فسیلی دارند. این نتایج ممکن است توضیح دهد که چرا بندپایان در فسیل‌های کامبری و اردویسین برجسته‌تر هستند.
چرا فسیل‌های برخی موجودات ناپدید شده‌اند؟
شناخت عوامل مؤثر بر فسیل‌شدن نه‌تنها به درک بهتر تاریخ حیات کمک می‌کند، بلکه دلیل غیبت برخی موجودات در سوابق زمین‌شناسی را نیز آشکار می‌سازد. این پژوهش نشان داد که آنچه از گذشته باقی مانده، بازتاب کاملی از موجودات زیسته نیست.
تحلیل تجزیه سریع یا آهسته
نورا کورته‌زی توضیح می‌دهد که اگر موجودی سریع تجزیه شود، احتمال اینکه به دلیل شرایط نامناسب فسیل نشده باشد بیشتر است. اما اگر روند تجزیه آهسته باشد، ممکن است اصلاً در آن زیست‌بوم وجود نداشته باشد.
شرایط محیطی و تأثیر بر فسیل‌شدن
علاوه بر عوامل مرتبط با خود لاشه‌ها، شرایط محیطی نظیر دما و شوری نیز بر سرعت تجزیه تأثیر می‌گذارد. محیط‌هایی با شوری بالا یا دماهای پایین، سرعت تجزیه را کاهش داده و احتمال فسیل‌شدن را افزایش می‌دهند.
پژوهشی برای حل معمای فسیل‌شدن
به گفته پژوهشگران، عامل کلیدی در فرایند فسیل‌شدن، ایجاد محیط احیایی توسط خود جانور است؛ امری که فقط برای برخی گونه‌ها رخ می‌دهد. بااین‌حال، برای درک کامل این فرآیند، به تحقیقات بیشتری نیاز است.
