اولین شفق قطبی بر فراز مریخ توسط کاوشگر پرسویرنس شکار شد!

مریخ‌نورد پرسویرنس ناسا موفق به ثبت اولین تصاویر از شفق‌های قطبی قابل مشاهده با چشم غیرمسلح در مریخ شده است. این پدیده‌ی نوری بی‌مانند که پس از یک طوفان خورشیدی قدرتمند در سال گذشته رصد شده، شاید به زیبایی شفق‌های قطبی زمین نباشد، اما به طور قطع، به دلیل بی‌نظیری آن در مریخ، خیره‌کننده‌تر است.

رصد شفق‌ها پس از طوفان خورشیدی

پرسویرنس این شفق‌های مریخی را در تاریخ ۱۸ مارس ۲۰۲۴، سه روز پس از وقوع یک رویداد خروج جرم از تاج خورشیدی (CME)، ثبت کرد. تحقیقات اخیر که در تاریخ ۱۴ مه منتشر شدند نشان می‌دهند که این CME با میدان مغناطیسی پراکنده مریخ تداخل پیدا کرده و فرآیندی مشابه شفق‌های قطبی در زمین را به وجود آورده است؛ بدین ترتیب، گازهای رقیق جو مریخ به تابش‌های نورانی واگذار شده‌اند.

<این تصویر هنری، شفق‌های قطبی نواری‌شکل مریخی را به تصویر می‌کشد. هر چند شفق‌های پیشین مریخ عمدتاً در طول‌موج‌های نامرئی فرابنفش شناسایی شده‌اند و نور مرئی از خود ساطع نمی‌کردند.

تحولی در نوع شفق‌های مریخی

محققان پیش از این می‌دانستند که شفق‌های مریخی به اشکال مختلف و گاهی با گستردگی در سراسر سیاره ظاهر می‌شوند، اما این پدیده‌ها تنها در طول‌موج‌های فرابنفش و غیرقابل رویت برای چشم انسان گزارش شده بودند. نور سبز کم‌رنگ اخیر، نخستین شفق مریخی است که در طول‌موج‌های نور مرئی ثبت شده و نشان‌دهنده امیدی تازه برای دانشمندان به شمار می‌رود.

چشم‌انداز آینده برای فضانوردان

پژوهشگران در مطالعات خود اشاره کرده‌اند که کشف چنین پدیده‌ای، بارقه امیدی برای مشاهده شفق‌های مریخی با چشم انسان در آینده است. به باور آنان، با شرایط مناسب، فضانوردان آینده توانایی مشاهده این نورهای خیره‌کننده را خواهند داشت.

<در این تصویر که توسط دوربین Mastcam-Z پرسویرنس ثبت شده، نور سبز کم‌رنگ شفق‌های مریخی، بعد از حذف درخشش قمر فوبوس، به وضوح بیشتری ظاهر شده است.

نخستین شفق قطبی از سطح سیاره

این ثبت تاریخی، برای اولین بار شفق‌های قطبی مریخی را از سطح این سیاره به نمایش گذاشت. تا پیش از این، تمام مشاهدات شفق‌ها توسط مدارگردها، مانند MAVEN و امید امارات، انجام می‌شد.

نورافشانی در جو کم‌فشار مریخ

مدت‌ها تصور می‌شد که شفق‌های مریخی قابل مشاهده در نور مرئی غیرممکن است، زیرا جو این سیاره بسیار کم‌فشار است. از سوی دیگر، نبود میدان مغناطیسی یکپارچه، مانعی بزرگ برای ایجاد شرایط مناسب شفق‌ها به شمار می‌رفت. اما تصاویر جدید نشان می‌دهند که هنوز به‌اندازه کافی گاز در جو مریخ وجود دارد تا این نورهای شگفت‌انگیز را تولید کند.

رنگ سبز مشاهده‌شده حاکی از انتشار نور توسط مولکول‌های اکسیژن تحریک‌شده است که تنها ۰.۱۳ درصد از جو مریخ را تشکیل می‌دهند. غلظت پایین این گاز، همراه با گردوغبار فراوان، دلیل کم‌نور بودن شفق‌ها در عکس‌های ثبت‌شده محسوب می‌شود.

<این تصویر اغراق‌آمیز، هواتاب مریخی را درخشان‌تر از واقعیت نشان می‌دهد. پژوهشگران امیدوارند که فضانوردان آینده بتوانند نسخه واقعی این پدیده را مشاهده کنند.

پدیده‌ای کم‌نور اما بی‌نظیر

شفق‌های ثبت‌شده توسط پرسویرنس به‌قدری کم‌رنگ بودند که تنها پس از حذف تابش‌های قمر فوبوس توانستند جلوه‌گر شوند. با این وجود، امید است که در آینده، با کاهش گردوغبار یا شدت بیشتر ذرات خورشیدی، شفق‌های مریخی به‌طور واضح‌تری دیده شوند.

احتمال مشاهده هواتاب در آینده

در شب‌های مریخی، پدیده‌های مشابهی مانند هواتاب نیز ممکن است در نزدیکی قطب‌ها رخ دهند که برای فضانوردان آیندۀ مریخ، قابل مشاهده خواهند بود. بااین‌حال، شفق‌های اخیر ثبت‌شده توسط پرسویرنس، طول‌موج‌هایی داشتند که پیش از این گزارش نشده بود و نشان‌دهندۀ پدیده‌ای جدید در جو سرخ‌رنگ مریخ است.