داستان زبان بین‌المللی آسیای مرکزی که جایش را به فارسی داد

به گزارش گروه گردشگری اقتصاد 100، فقط زبان سغدی نیست که در برابر نفوذ زبان فارسی و ترکی به تدریج از میان رفته، زبان خوارزمی نیز که تا حدود قرن هشتم هجری رواج داشته، پس از آن جای به زبان فارسی و ترکی سپرده است. 

کشور سغد که سمرقند و بخارا از مراکز آن بودند رایح بوده است. یک زمان سغدی، زبان بین‌المللی آسیای مرکزی به‌شمار می‌رفت و تا چین نیز نفوذ یافت. آثار سغدی همه از اکتشافات اخیر آسیای مرکزی و چین است. 

آثار سغدی را می‌توان از چهار نوع شمرد: آثار بودایی، آثار مانوی، آثار مسیحی، آثار غیردینی. از این میان آثار بودایی بیشتر است. 

خط سغدی، خطی‌ست مقتبس از خط آرامی و در آن هزوارش به‌کار می‌رود، اما عدۀ این هزوارش‌ها اندک است. همۀ آثار بودایی و همچنین آثار غیردینی و روایت سغدی کتیبۀ «قربلگسون» در مغولستان (متعلق به قرن سوم هجری و به خط چینی و اویغوری و سغدی) به این خط است. 

آثار مسیحی به خط سریانی و آثار مانوی به خط مانویان نوشته شده. 

میان آثار بودایی و مسیحی و مانوی مختصر تفاوتی از حیث زبان دیده می‌شود که محتملاً نتیجۀ تفاوت لهجه و تفاوت زمانی این آثار است. آثار سغدی مسیحی ظاهراً تلفظ تازه‌تری را نشان می‌دهد. خط اصلی سغدی که آثار بودایی به آن نوشته شده مانند خط پهلوی خط تاریخی است و حاکی از تلفظ قدیمی‌تر از تلفظ زمان تحریر است. 

زبان سغدی در برابر نفوذ زبان فارسی و ترکی به تدریج از میان رفت. ظاهراً این زبان تا قرن ششم هجری نیز باقی بوده است. امروز تنها اثر رایجی که از زبان سغدی به‌جا مانده، لهجۀ مردم یغناب است که در یکی از دره‌های رود زرفشان بدان سخن می‌گویند و بازماندۀ یکی از لهجات سغدی است. 

انتهای پیام/