اقدام جنجالی عربستان و کویت برای تصاحب منابع ایران در خلیج فارس

میدان گازی آرش، که در میان کشورهای عربستان سعودی و کویت به نام «الدره» شناخته می‌شود، از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین منابع مشترک انرژی در بخش شمالی خلیج فارس محسوب می‌شود. این میدان که حاوی ذخایری عظیم شامل حدود ۲۰ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی و ۳۱۰ میلیون بشکه نفت خام است، از لحاظ اقتصادی و انرژی نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. موقعیت این میدان در منطقه‌ای حساس میان مرزهای دریایی سه کشور ایران، کویت و عربستان، آن را به یکی از نقاط کلیدی و همزمان جنجالی در منطقه خلیج فارس تبدیل کرده است.

با قرار گرفتن میدان آرش در آب‌های کم‌عمق، بهره‌برداری از آن از لحاظ فنی آسان‌تر شده است اما در عین حال، حضور آن در منطقه‌ای با اختلافات مرزی و مناقشات بین کشورها، موجب پیدایش مسائل پیچیده سیاسی و حقوقی شده است. اختلافات دیرینه بر سر مالکیت این میدان گازی، تاکنون سبب پیچیده‌تر شدن روابط دیپلماتیک بین سه کشور شده و این میدان را به یکی از چالش‌های مهم انرژی در منطقه تبدیل کرده است. مذاکرات پیرامون این مسأله همچنان ادامه دارد اما توافق نهایی همچنان دور از دسترس به نظر می‌رسد.

ادعای عربستان و کویت درباره مالکیت میدان آرش

در بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج فارس، کشورهای کویت و عربستان مدعی شده‌اند که میدان آرش به‌طور کامل در آب‌های سرزمینی کویت و منطقه بی‌طرف مشترک این دو کشور قرار دارد. در سال ۲۰۲۲ توافقی میان این دو کشور برای توسعه مشترک میدان آرش امضا شد که در آن ایران از هرگونه حق مالکیت بر این میدان محروم اعلام شد. سعد البراک، وزیر نفت کویت، در مصاحبه‌ای تاکید کرد که هر کشوری که مدعی مالکیت این منطقه است باید نخست مرزهای دریایی خود را با کویت مشخص کند، در حالی که مرزبندی ایران و کویت همچنان نامشخص باقی مانده است.

<

واکنش ایران به ادعاهای مطرح‌شده

وزارت امور خارجه ایران در واکنش به بیانیه شورای همکاری خلیج فارس، ادعاهای مطرح‌شده درباره میدان آرش و همچنین جزایر سه‌گانه ایرانی را به شدت رد کرد. ایران اعلام کرد که برای حفظ منافع و امنیت خود در میدان آرش و مناطق دریایی مربوطه، تمامی اقدامات لازم را انجام خواهد داد. مقام‌های ایرانی همچنین از تمایل به همکاری سازنده با کویت سخن گفته‌اند و بر ضرورت بهره‌برداری مشترک از میدان آرش بر اساس مذاکرات دوجانبه تاکید کرده‌اند. این اظهارات نشان‌دهنده رویکرد دیپلماتیک ایران برای حل این مناقشه است.

ریشه اختلافات: چرا میدان آرش تنش‌زا شده است؟

مشکلات و مناقشات مربوط به میدان آرش ناشی از نبود توافق نهایی بر سر مرزهای دریایی بین ایران و کویت است. در سال ۲۰۰۱، ایران عملیات اکتشافی در بخش‌هایی از این میدان را آغاز کرد که با اعتراض کویت مواجه و در نهایت متوقف شد. مذاکرات برای تعیین مرزها تاکنون بدون نتیجه مانده است. به‌علاوه، توافقات دوجانبه عربستان و کویت برای مالکیت این میدان، عرصه را برای ایران پیچیده‌تر کرده است. چنین شرایطی موجب پایداری اختلافات و درگیری‌های حقوقی شده و تنش‌ها در منطقه را افزایش داده است.

اثرات ژئوپلیتیکی مناقشه: هشداری برای خلیج فارس

با توجه به فشارهای ناشی از تحریم‌ها علیه ایران و نیاز روزافزون این کشور به منابع انرژی، میدان آرش دارای اهمیت راهبردی شده است. از سوی دیگر، عربستان و کویت نیز برای پاسخ به نیازهای داخلی انرژی خود به این میدان چشم دوخته‌اند. ادامه این وضعیت بدون رسیدگی می‌تواند تنش‌های منطقه‌ای را تشدید کرده و حتی باعث شکل‌گیری درگیری‌های جدید شود. حل این اختلاف از طریق مذاکرات و توافق مشترک بهره‌برداری می‌تواند راهی برای کاهش تنش‌ها و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای باشد.

<

آیا دیپلماسی انرژی راه‌حل نهایی خواهد بود؟

میدان آرش به محکی برای دیپلماسی انرژی در منطقه خاورمیانه تبدیل شده است. توافق بر سر مرزهای دریایی و راه‌حلی عادلانه برای بهره‌برداری از منابع مشترک، می‌تواند بستر همکاری‌های پایدار منطقه‌ای را فراهم کند. با این حال، مشکلات دیرینه و فقدان مذاکره جدی میان ایران، کویت و عربستان تا به امروز مانع از دستیابی به یک راه‌حل نهایی شده است. نیاز فوری به حل این مناقشه، اهمیت دیپلماسی انرژی در منطقه را دوچندان کرده است.