معضل جدید برای کارگران ایرانی/ رقابت سخت با نیروی کار افغان

حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار، به بررسی چالش‌های موجود در بازار کار ایران پرداخته است. در حالی که گفته می‌شود کشور با کمبود نیروی کار مواجه است، آمارها نشان‌دهنده نرخ بالای بیکاری به‌خصوص در میان جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند. نرخ بیکاری عمومی کشور حدود ۷ درصد اعلام شده، اما برای جوانان و دانش‌آموختگان این رقم به بیش از ۲۳ درصد می‌رسد. این تناقض نشان‌دهنده مشکلات ساختاری عمیق اقتصاد ایران است.

تحریم و رکود؛ قاتلان فرصت‌های شغلی

تحریم‌های اقتصادی، کاهش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، و رکود در بخش‌های کلیدی مانند صنایع عمرانی و ساخت‌وساز، توانایی ایجاد فرصت‌های شغلی را به شدت کاهش داده‌اند. توقف پروژه‌های عمرانی و محدودیت‌های بودجه‌ای در این بخش‌ها، بازار کار ایران را در وضعیت دشوار قرار داده است. از سوی دیگر، وجود ریسک بالای سرمایه‌گذاری در کشور باعث شده تا سرمایه‌گذاران علاقه‌ای به ورود به بازار ایران نداشته باشند.

دستمزدهای ناچیز و فرار به بازار غیررسمی

تورم مزمن و کاهش قدرت خرید خانوارها، دستمزدهای رسمی را به سطحی ناکافی برای تأمین حداقل‌های معیشتی رسانده است. نبود حمایت‌های کافی مانند بیمه، مزایای شغلی و امنیت شغلی، بسیاری از کارگران ایرانی به سمت بازار غیررسمی سوق داده است. این بازار با انعطاف‌پذیری بیشتر و در برخی موارد درآمد بالاتر، برای بسیاری جذاب‌تر از بازار رسمی است.

فارغ‌التحصیلان بیکار؛ قربانیان ناکارآمدی نظام آموزشی

بخش قابل‌توجهی از بیکاران کشور را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند. ناکارآمدی نظام آموزشی، عدم ارتباط بین دانشگاه و بازار کار و نبود آموزش‌های مهارت‌محور، از جمله عواملی هستند که این گروه را در تنگنای بیکاری قرار داده‌اند. این مسئله باعث شده است که بسیاری از نخبگان حتی به فکر مهاجرت باشند و در نتیجه سرمایه انسانی کشور هدر رود.

نیروی کار مهاجر: چالش رقابت در بازار کار

برآوردها نشان می‌دهد حدود ۳ میلیون نیروی کار مهاجر، خصوصاً افغان، در ایران مشغول کار هستند. این نیروها اغلب بدون بیمه و با دستمزد پایین فعالیت می‌کنند، اما توانسته‌اند جایگزین بخشی از نیروی کار ایرانی شوند. در مقابل، بسیاری از ایرانیان به دلیل نبود امکانات کافی در بازار رسمی، به مشاغل غیررسمی روی آورده‌اند. این موضوع باعث بی‌ثباتی در بازار کار و پیچیدگی در تحلیل‌های کلان شده است.

راه‌حل‌ها برای اصلاح بازار کار

به گفته حاج‌اسماعیلی، مشکل اصلی بازار کار ایران کمبود انگیزه و کیفیت پایین فرصت‌های شغلی است. به‌جای تکیه بر شعارهایی مانند "کمبود کارگر"، باید به اصلاحات ساختاری پرداخت. برخی از اقدامات پیشنهاد شده شامل افزایش بهره‌وری، استانداردسازی فرصت‌های شغلی، افزایش دستمزد‌ها و بازسازی اعتماد عمومی است. این تغییرات می‌توانند موتور اقتصاد ایران را به حرکت درآورده و بازار کار را به بهبود برسانند.

چشم‌انداز بازار کار ایران

تا زمانی که مشکلات ساختاری اقتصاد ایران حل نشود، وضعیت فعلی بازار کار تغییر نخواهد کرد. اصلاح نظام آموزشی، ایجاد مشوق‌های لازم برای جذب نیروی کار به بازار رسمی، و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها از جمله الزامات اصلی در این مسیر هستند. این سوال باقی است که آیا سیاست‌گذاران اقدام جدی و مؤثری برای حل این مشکلات خواهند داشت؟