نوشیدنی پرطرفداری که دشمن خواب آرام است
سلامت : مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه نه‌تنها خواب شما را مختل می‌کند، بلکه مانع از بازسازی و استراحت عمیق مغز در زمان خواب می‌شود؛ نتایج تحقیق جدید دانشمندان این اثرات منفی را تأیید کرده است.
یک مطالعه پیشگامانه از سوی دانشمندان دانشگاه مونترال نشان می‌دهد که مصرف کافئین می‌تواند حتی در زمان خواب نیز عملکرد طبیعی مغز را دچار اختلال کند. این پژوهش که در نشریه Communications Biology منتشر شده، نشان می‌دهد که نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، به جای آرامش‌بخش بودن، مغز را در وضعیت فعالیت نگه می‌دارند و مانع از بازسازی و استراحت کافی آن می‌شوند.
آزمایش کافئین: مغزی که خاموش نمی‌شود
در این تحقیق، ۴۰ فرد سالم تحت دو شرایط متفاوت به خواب رفتند: یک بار پس از مصرف کافئین و بار دیگر پس از دریافت دارونما. داده‌های مغزی جمع‌آوری‌شده از طریق EEG و تحلیل شده توسط هوش مصنوعی نشان داد که کافئین مغز را در حالتی به نام «بحرانی» نگه می‌دارد. این وضعیت، تعادل بین نظم و آشفتگی مغزی است که مغز را در حالتی شبیه به هوشیاری و پردازش فعال اطلاعات قرار می‌دهد. در نتیجه، مغز نمی‌تواند به طور کامل خاموش و بازیابی لازم را تجربه کند.
کدام گروه سنی بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد؟
این اثر به خصوص در جوانان بین ۲۰ تا ۲۷ سال مشخص‌تر بود. در این افراد، کاهش امواج آهسته مغزی (آلفا و تتا) که با خواب عمیق و ترمیمی مرتبط هستند، مشاهده شد. از سوی دیگر، امواج سریع‌تر بتا که معمولاً نشانه بیداری و فعالیت ذهنی هستند، افزایش یافت. به نظر می‌رسد دلیل این حساسیت بالای جوانان به کافئین، گیرنده‌های بیشتر آدنوزینی در مغز آن‌ها باشد. کافئین این گیرنده‌ها را مسدود کرده و مانع از استراحت مغز می‌شود.
کافئین و افراد مسن‌تر
با افزایش سن، تعداد گیرنده‌های آدنوزینی کاهش می‌یابد و در نتیجه اثر کافئین بر خواب کمرنگ‌تر می‌شود. در این پژوهش، افراد ۴۱ تا ۵۸ سال تأثیر خفیف‌تری را تجربه کردند. اما حتی در این گروه سنی هم مصرف قهوه در ساعات پایانی روز می‌تواند از بازیابی مغز جلوگیری کند.
تأثیر روانی قهوه حتی بدون کافئین
جالب اینجاست که تحقیقات قبلی نشان داده‌اند حتی نوشیدن قهوه بدون کافئین هم می‌تواند سطح هوشیاری و تمرکز را افزایش دهد. این پدیده به دلیل انتظار ذهنی از تأثیر کافئین رخ می‌دهد. به عبارتی، تصور وجود کافئین برای تحریک مغز کافی است.
