بحران روغن ، داستان عجیب گرانی که پایان ندارد!

در روزهای اخیر، بازار روغن دچار شرایط بسیار پیچیده‌ای شده که هر یک از عوامل مؤثر بر این روند می‌تواند به‌طور جدی تعادل بازار را مختل کند. از آشفتگی در تعیین وضعیت مالیات بر ارزش افزوده گرفته تا مشکلات ناشی از تأخیر در تخصیص ارز و کاهش میزان عرضه در سطح خرده‌فروشی‌ها، همه این مسائل بازار را با چالش‌های تازه‌ای روبه‌رو کرده‌اند.

افزایش بیش از ۳۰ درصدی قیمت جهانی روغن خام در ماه‌های اخیر، همراه با عدم اعلام نرخ جدید مصرف‌کننده از سوی ستاد تنظیم بازار، شرایط دشواری را برای تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان ایجاد کرده است. نبود ثبات در سیاست‌های مالی و ارزی، همچنین ضعف در نظارت بر روند بازار، فضای ناامنی و نابسامانی را تشدید کرده است.

مالیات بر ارزش افزوده؛ آغازگر چالش‌های جدید

در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ماه امسال، سازمان امور مالیاتی تصمیم گرفت روغن خام را مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده ۱۰ درصدی کند. این تصمیم موجب اعتراض گسترده تولیدکنندگان شد و در جلسه ۲۹ اردیبهشت ستاد تنظیم بازار، مخالفت صریح خود را اعلام کردند، چرا که اجرای این قانون تأثیر مستقیمی بر قیمت مصرف‌کننده دارد.

چندی بعد، در جلسه‌ای که با حضور مسئولانی از وزارت کشاورزی، امور اقتصادی و دارایی، وزارت صمت و سازمان برنامه و بودجه برگزار شد، تصمیم گرفته شد که اجرای این مصوبه به‌طور موقت متوقف شود تا مراحل قانونی برای ابلاغ آن انجام شود. مطابق با این تصمیم، روغن‌های خوراکی تولید شده از ۱۴ اردیبهشت تا ۱۴ مرداد از پرداخت این مالیات معاف خواهند بود.

علی فاضلی، رئیس هیأت مدیره اتحادیه روغن نباتی، با اشاره به ورود سران قوا به این موضوع اعلام کرد که لایحه‌ای دوفوریتی برای معافیت واردکنندگان روغن از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به مجلس ارائه شده است.

چرا سران قوا وارد موضوع بازار روغن شدند؟

این اولین بار نیست که سران قوا برای مدیریت مسائل پیچیده بازار ورود می‌کنند. در جریان اجرای سیاست‌های تنظیم بازار برای محصولات دیگری مانند سیب‌زمینی نیز چنین اقدامی صورت گرفت.

غلامرضا نوری قزلجه، وزیر کشاورزی، پیش‌تر اعلام کرده بود که سران قوا به ستاد تنظیم بازار اجازه داده‌اند تا در شرایط استثنایی وارد عمل شده و تدابیری برای کنترل بازار اتخاذ کنند. اکنون به‌نظر می‌رسد که این فرآیند تکرار شده و دخالت در موضوع مرتبط با بازار روغن نیز به همین دلیل صورت گرفته است.

هرچند اقدام به اعمال مالیات بر ارزش افزوده مبتنی بر قانون بوده است، اما شرایط نشان می‌دهد که وزارت کشاورزی در مدیریت پیش‌بینی‌ها و کنترل بازار عملکرد مؤثری نداشته، و همین موضوع لزوم ورود نهادهای بالادستی را ضروری کرده است.

کاهش عرضه؛ دلیلی برای آشفتگی بازار

یکی دیگر از دلایل کلیدی آشفتگی بازار روغن، کاهش عرضه در سطح خرده‌فروشی‌ها است. اعلام نشدن نرخ جدید مصرف‌کننده از سوی ستاد تنظیم بازار به رغم افزایش چشمگیر قیمت جهانی روغن خام، موجب شده کارخانه‌ها عرضه مستمر نداشته باشند. این موضوع به ظهور تقاضای کاذب و مشکلات بیشتر در بازار دامن زده است.

تأخیر چندماهه در تخصیص ارز

یکی دیگر از عوامل کلیدی در کاهش عرضه، تأخیر بیش از ۹ ماهه در تخصیص ارز به واردکنندگان روغن خام است. به دلیل نبود نقدینگی ارزی، بسیاری از کارخانه‌ها قادر به ثبت سفارش مواد اولیه خود نیستند. این در حالی است که کشور به میزان ۹۰ درصد به واردات روغن خام وابسته است و چنین مشکلاتی بازار را تحت تأثیر قرار داده است.

وضعیت با تأخیرهای مکرر در سیاست‌گذاری‌های مالی و ارزی، نه‌تنها تولید و عرضه را دچار سکون کرده، بلکه بی‌اعتمادی را در میان مصرف‌کنندگان و فعالان صنعتی به وجود آورده است.

آینده بازار روغن به کجا خواهد رسید؟

بررسی شرایط اخیر نشان‌دهنده ضعف ساختاری در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی است. عدم شفافیت در تعیین نرخ‌ها، مشکلات ناشی از عدم مدیریت قوانین مالیاتی و ضعف نظارتی به‌ویژه از سوی وزارت کشاورزی، عرضه محصولات اساسی مانند روغن را با چالش‌های تازه روبه‌رو کرده است.

ورود سران قوا به این مسئله نشان‌دهنده عمق مشکلات در سطح اقتصاد کلان کشور است و تا زمانی که ناهماهنگی‌ها و مشکلات نظارتی حل نشود، بازار روغن و سایر کالاهای مصرفی همچنان در معرض نوسانات شدید قرار خواهند داشت.