واردات آسان خودروهای لوکس لکسوس و بنز به نام جانبازان

در تاریخ ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۴، آیین‌نامه اجرایی «واردات و خرید خودرو داخلی توسط جانبازان» با تایید وزیر صنعت، معدن و تجارت و تصویب هیات دولت، از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شد. این آیین‌نامه برای تسهیل و حمایت از جانبازان، سقف مجاز واردات خودرو را تا ۳۵ هزار یورو تعیین کرده است. هدف اصلی آن، فراهم کردن شرایط مناسب برای تهیه خودرو توسط جامعه ایثارگری است.

اما این طرح در عمل می‌تواند زمینه‌ساز رانت و سوءاستفاده شود؛ زیرا سقف ارزی تعیین شده، فرصت سودجویی برای افراد غیر واجد شرایط را فراهم می‌کند.

سوءاستفاده دلالان از آیین‌نامه واردات خودرو

آیین‌نامه واردات خودرو جانبازان، با فراهم آوردن معافیت‌های گمرکی و تسهیلات مالی، در ظاهر سیاستی حمایتی است. اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که در صورت عدم نظارت صحیح، این طرح می‌تواند به شبکه‌های واسطه‌گری و بهره‌برداری غیرمستقیم توسط افراد غیرمرتبط تبدیل شود.

این آیین‌نامه، جانبازان را به دو گروه تقسیم می‌کند:

• گروه اول: جانبازان بالای ۵۰ درصد که از تسهیلات قبلی ایثارگران استفاده نکرده‌اند.
• گروه دوم: جانبازان با درصد جانبازی ۲۵ تا ۴۹ درصد که دارای محدودیت حرکتی هستند و می‌توانند خودروهای داخلی را با تسهیلات ویژه خریداری کنند.

این تقسیم‌بندی، امکان سوءاستفاده از معافیت‌های گمرکی را به واسطه برخی افراد سودجو گسترش می‌دهد. ثبت‌نام صوری یا استفاده از مدارک جعلی می‌تواند این معافیت‌ها را به ابزاری برای کسب سود تبدیل کند.

<

تسهیلات مالی برای خرید خودرو داخلی

بانک مرکزی موظف شده است برای حمایت از خرید خودروهای داخلی، تسهیلات قرض‌الحسنه با کارمزد حداکثر ۴ درصد و بازپرداخت ۶۰ ماهه ارائه دهد. این تسهیلات تا سقف ۳.۵ میلیارد تومان تعیین شده، که قابل استفاده برای خرید خودرو داخلی است.

مشمولان واردات خودرو نیز می‌توانند به جای واردات، از این تسهیلات برای خرید خودرو داخلی استفاده کنند. همچنین، شرایط واردات برای گروه‌های مختلف جانبازان به صورت زیر است:

• جانبازان ۷۰ درصد: واردات خودرو تا ۳۵ هزار یورو.
• جانبازان ۵۰ تا ۶۹ درصد: واردات خودرو تا ۲۵ هزار یورو.

قابلیت واردات خودرو بدون نیاز به کارت بازرگانی و بررسی خودروهای وارداتی از لحاظ استانداردهای فنی و محیط‌زیستی نیز در این آیین‌نامه لحاظ شده است.

رقابت واردکنندگان عادی با جانبازان در واردات خودروهای گران‌قیمت

لیست خودروهای وارداتی شامل لکسوس ES، مزدا CX-۵۰ HEV، و چندین مدل لوکس از بی‌ام‌و و مرسدس بنز است. این خودروها در اختیار جانبازان ۷۰ درصد به بالا قرار دارند، در حالی که واردکنندگان معمولی، امکان واردات خودرو تا سقف ۲۰ هزار یورو دارند.

تعرفه‌های گمرکی خودروهای وارداتی توسط افراد عادی، تا ۱۰۰ درصد می‌رسد. اما جانبازان از پرداخت این تعرفه‌ها معاف هستند.

چالش‌های واگذاری امتیازات ویژه

سیاست واگذاری امتیاز واردات خودرو به جانبازان ممکن است در عمل به تشدید نابرابری‌ها و سودجویی دلالان ختم شود. تجربه‌های پیشین نشان داده که گروهی از مشمولان به علت مشکلات مالی و اداری قادر به استفاده مستقیم از امتیازات خود نیستند و آن‌ها را به واسطه‌ها واگذار می‌کنند.

این امر، شرایط را برای سودجویی و ایجاد رانت ایجاد کرده و اهداف اصلی این سیاست را زیر سوال برده است.

ضرورت نظارت دقیق بر اجرای آیین‌نامه

تجربه واگذاری امتیازات ویژه، از جمله سیاست‌های دولت دهم برای واردات خودرو به ساکنان جزایر خلیج فارس، نشان می‌دهد که عدم نظارت و شفافیت در اجرای چنین طرح‌هایی می‌تواند به فساد و بهره‌برداری غیرقانونی منجر شود.

<

عدم اتخاذ سازوکارهای شفاف و نظارت اجرایی قوی، این سیاست‌ها را به بستری برای سودجویی و رانت‌خواری تبدیل می‌کند. بنابراین، نظارت دقیق و بهره‌گیری از مکانیزم‌های مؤثر برای شناسایی مشمولان واقعی و جلوگیری از سوءاستفاده، امری ضروری است.