نه به تخلفات نان! / چرا دهک‌های فقیر بیشتر از ثروتمندان گاز مصرف می‌کنند؟
اقتصاد100- یک کارشناس اقتصاد با انتقاد از تعیین حد آستانه مصرف برای گاز و برق گفت: داده‌ها نشان می‌دهد که مصرف گاز و برق دهک‌های فقیر بیشتر از دهک‌های ثروتمند است و این سیاست‌ها منجر به افزایش قبوض آنها تا ۵ میلیون تومان در ماه می‌شود.
علی نصیری اقدم در دوازدهمین همایش سالانه «مرزهای دانش اقتصاد توسعه، تولید فناورانه به مثابه یگانه راه نجات ایران» که به مناسبت بیست و دومین سالگرد درگذشت دکتر حسین عظیمی برگزار شد، اظهار داشت: بر اساس توصیه‌هایی که از آقای مومنی دریافت کردم، تصمیم گرفتم از دیدگاه کسانی که به توسعه می‌اندیشند، برنامه‌هایی ایجابی و نقد ارائه کنم. از این رو، کاری را آغاز کردم که شامل دو بخش اصول و مبنایی این دیدگاه و راهبردهایی برای سیاست‌های مرتبط می‌شود.
ماهیت اجتماعی مسائل اقتصادی
وی در ادامه بیان کرد: در این همایش در مورد اصول و پایه‌های تدوین برنامه اقتصادی برای توسعه ایران بحث خواهم کرد. اولین نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که مسائل اقتصادی ذاتاً اجتماعی‌اند. این بدان معنا نیست که این مسائل فقط پیامدهای اجتماعی دارند؛ بلکه از دل جامعه خلق شده‌اند و حل آنها نیز مستلزم رویکردی اجتماعی است. اگر این ماهیت اجتماعی را نادیده بگیریم، باید بدانیم که سیاست‌های اقتصادی صرف، احتمالاً شکست خواهند خورد.
وی افزود: به عنوان مثال، در سیاست‌های کنترل جمعیت در دهه 1370، زنان و مردان به صورت داوطلبانه عقیم شدند. اما امروزه در شرایطی قرار داریم که حتی قادر به عقیم کردن سگ‌های ولگرد نیستیم؛ چرا که مخالفت‌های شدید از طرف فعالان محیط زیست و حامیان حیوانات ایجاد می‌شود.
تأثیر باورهای اجتماعی بر موفقیت سیاست‌ها
این کارشناس اقتصادی توضیح داد: باورهای اجتماعی تأثیر بسزایی در پذیرش سیاست‌ها دارند. برای نمونه، در سال 1400 سامانه‌ای برای هوشمندسازی نان راه‌اندازی شد که به جای افزایش قیمت نان، به نانواها تفاوت قیمت تعیین‌شده و سود پرداخت می‌شد. این ایده به طور تدریجی اجرا شد و ابتدا موفق بود؛ اما با گذشت زمان، تخلفات پدیدار شدند. به تدریج، مبلغ نایلون و کنجد به عنوان خرید نان ثبت شد و مردم نیز در این تخلفات با نانوایان همکاری کردند. اعتراض به این رویه‌ها نیز موجب واکنش مردم حاضر در صف‌های نان می‌شد. همین امر باعث شده که شخصاً تمایلی برای خرید نان نداشته باشم تا این تخلفات را شاهد نباشم.
لزوم در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی در سیاست‌گذاری
نصیری اقدم تاکید کرد: اگر سیاست‌گذار، ابعاد اجتماعی را در نظر نگیرد، حتی بهترین سیاست‌ها نیز اجرا نخواهند شد. نمونه دیگر این مسئله، هوشمندسازی مالیات و سامانه مودیان است. هرچند این سامانه مبتنی بر اصول علمی و راه‌گشا بود، اما چون جامعه حس می‌کند که مالیات بیش از حدی پرداخت می‌کند، این سامانه نیز به طور مطلوب عمل نکرده است. این در حالی است که پرداخت مالیات در ایران در مقایسه با کشورهای مشابه اقتصادی، پایین‌تر است.
تقلید از سیاست‌های خارجی؛ چالشی برای ایران
وی اظهار داشت: موضوع دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، مسأله‌محوری در تدوین سیاست‌ها است. آیا در مواجهه با مسائل مختلف باید چرخ را دوباره اختراع کنیم؟ یادگیری مهم است؛ اما این یادگیری باید مرتبط با مسائل داخلی باشد. زمانی که درباره اقتصاد کلان صحبت می‌کنیم، برخی می‌پرسند چرا این اظهارات در کتاب‌های مشهور جهان ثبت نشده است. در حالی که شرایط تحریمی کشورمان با سایر کشورها متفاوت است و سیاست‌های آنها الزاما قابل اجرا در ایران نیستند.
مصرف انرژی؛ فشار مضاعف بر دهک‌های فقیر
این کارشناس به مسئله مصرف گاز اشاره کرد و گفت: اخیراً صحبت‌هایی درباره طبقه‌بندی مصرف گاز و تعیین یک حد آستانه مطرح شده است که ادعا می‌شود از طریق این طرح، می‌توان منابع مالی قابل توجهی ایجاد کرد و به‌طور مستقیم به مردم اختصاص داد. اما داده‌ها نشان می‌دهند که مصرف گاز در دهک‌های فقیر، بیشتر از دهک‌های ثروتمند است؛ همان طور که این مسئله درباره مصرف برق نیز مشاهده می‌شود.
مشکلات استانداردهای خانه‌های دهک‌های پایین
وی افزود: خانه‌های دهک‌های پایین جامعه استاندارد نیستند و انرژی زیادی تلف می‌کنند. به همین دلیل مصرف گاز برای گرمایش این خانه‌ها بالاتر است. از طرف دیگر، آیا افراد فقیر قادر به بهینه‌سازی خانه‌های خود هستند؟ اگر توان مالی برای این کار داشتند، اصولاً در چنین خانه‌هایی زندگی نمی‌کردند. در نتیجه، با اجرای چنین طرح‌هایی، احتمالاً اعتراضات گسترده‌ای رخ خواهد داد.
