دولت باید از دلالی بنزین کنار رود / ما فقیر شدیم اما به مردم نگفتیم که فقیر شدیم

 یکی از مهمترین چالش هایی که چند سال اخیر گریبان دولت ها را گرفته است، موضوع اصلاح قیمت بنزین و نحوه توزیع بنزین در کشور است. مساله ای که میان کارشناسان انرژی و دولتمردان با اختلاف نظرهایی همراه است. چراکه گفته می شود، اصلاح قیمت بنزین در کشور مشکلات اجتماعی، اقتصادی و افزایش تورم را در پی خواهد داشت که فشار آن بیشتر بر قشر آسیب پذیر کشور خواهد بود.

گفته می شود اگر قیمت بنزین در ایران ارزان است، نرخ تورم بالا و حقوق و دستمزدها بسیار پایین است و افزایش قیمت بنزین باید همزمان با کاهش تورم و افزایش حقوق و دستمزدها صورت گیرد تا قشر ضعیف آسیب کمتری ببینند.

همچنین گفته می شود، راهی جز اصلاح قیمت بنزین در کشور وجود ندارد و نباید یارانه بنزین نیمی از جامعه ای که بنزین مصرف نمی کنند و پول خرید خودرو و موتور را ندارند، به جیب ثروتمندان برود.

و در آخر گفته می شود عدم اصلاح قیمت بنزین تنها به نفع ثروتمندان و سرشبکه های قاچاق سوخت از کشور است و باید دست آنها را قطع کرد.

اما آنچه مشخص است این است که در این سالها دولت ها، مجلسی ها و حاکمیت از حل این چالش بزرگ ناتوان ماندند و جز پیشنهاد راهکارهای پوپولیستی توزیع یکسان یارانه از جمله "طرح بنزین برای همه"، کاری از پیش نبردند و کار به جایی رسیده است که روز به روز مصرف بنزین در ایران افزایش یافته و ما به زودی یکی از واردکنندگان بزرگ بنزین در دنیا خواهیم شد.

در این خصوص گفتگوی رکنا را با دکتر سیدهاشم اورعی، استاد برجسته دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران بخوانید:

سهم هزینه بنزین در سبد خانوارها حدود 1/5 درصد است

سیدهاشم اورعی ، استاد دانشگاه صنعتی شریف در ابتدا گفت: از آنجایی که بخش انرژی در ایران مهم ترین بخش اقتصاد کشور است و با حوزه های اجتماعی و امنیتی ارتباط مستقیم دارد، بنابراین در زمان اتخاذ سیاستگذاری در این بخش باید به اعداد و آمار رجوع کرد. زیرا با سیاست های عوام فریبانه و پوپولیستی کار به جایی نمی رسد.

وی افزود: طبق گزارش سال 1399 مرکز آمار ایران، سهم هزینه بنزین در سبد مصرفی خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب 1.9 و 2.3 درصد بوده است. این در حالی است که قیمت بنزین از سال 1399 تا به امروز ثابت مانده و کالاهای دیگر افزایش یافته است. براین اساس سهم هزینه بنزین در سبد خانوارها حدود 1/5 درصد است. لذا اینکه گفته می شود اگر بنزین گران شود، چنین و چنان می شود، آمار این را نشان نمی دهد.

مصرف بنزین سهمیه ای ثروتمندان 17/5 برابر قشر ضعیف جامعه است

45 درصد از خانوارهای کشور هیچ سهمی از یارانه بنزین ندارند

اورعی گفت: خلیل سالاری نسب، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌ های نفتی اعلام کرد که در 6 ماهه اول سال جاری روزانه به طور میانگین 116 میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده است که این آمار نسبت به سال گذشته 13 درصد افزایش یافته است. این در حالی است که میزان تولید بنزین در خوشبینانه ترین حالت روزی 115 میلیون لیتر است و خبر بسیار هشدار دهنده و نگران کننده این است که متناسب با افزایش مصرف سوخت در کشور، تولید ناخالص داخلی (جی دی پی) کشور رشد نکرده است و به بیان دیگر 13 درصد سوخت هدر دادیم.

وی تاکید کرد: از سوی دیگر میزان مصرف بنزین سهمیه ای توسط دهک دهم یعنی ثروتمندان 17/5 برابر دهک اول یعنی قشر ضعیف و کم درآمد جامعه است و 45 درصد از خانوارهای کشور هیچ سهمی از یارانه بنزین ندارند. زیرا صاحب خودرو و موتور نیستند و بنزین مصرف نمی کنند و از دوچرخه و حیوانات استفاده می کنند. در واقع یک ریال از یارانه سنگین بنزین به 45 درصد از خانوارها نمی رسد.

رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران درباره اظهارات وزیر اقتصاد گفت: برای اولین بار وزیر اقتصاد اعلام کرد که "بررسی پیشنهاد طرح بنزین برای همه در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت متوقف شد." همچنین وزیر اقتصاد در جمع صاحب نظران و اساتید اقتصادی دانشگاه های کشور، بیان کرد که "‌ما در زمینه سیاست گذاری اصلاح نرخ حامل های انرژی، هزینه زیاد داده ایم اما درس کمتر گرفته ایم. در حوزه سیاست های انرژی در موضعی منفعلانه قرار گرفته ایم."

اگرچه باید از وزیر اقتصاد برای این صحبت ها تشکر کرد اما واقعیت این است که سخنان وزیر اقتصاد به این معنی است که ما برای خودمان کار می کنیم نه برای کشور و صداقت و شهامت به اندازه کافی نداریم که بحران انرژی را با مردم در میان بگذاریم و سیاست های لازم را اتخاذ کنیم.

مصرف انرژی از ابتدای انقلاب تا امروز 11 برابر شده است اما آیا اقتصاد ایران نیز 11 برابر شده است؟

در بخش انرژی مسیر را اشتباه می رویم

اورعی تصریح کرد: از ابتدای انقلاب و در 45 سال اخیر، مصرف روزانه بنزین در کشور از 12 میلیون لیتر به حدود 120 میلیون لیتر، مصرف روزانه گازوئیل از 10 میلیون لیتر به 110 میلیون لیتر و پیک مصرف روزانه برق از 7 هزار به 74 هزار مگاوات رسیده است. یعنی به طور متوسط ما 11 برابر انرژی مصرف می کنیم و میزان رشد مصرف انرژی در کشور حدود 5/5 درصد در سال است اما پرسش مهم این است که آیا اقتصاد ایران نیز از ابتدای انقلاب تا به امروز 11 برابر شده است؟ آیا هر سال 5/5 درصد رشد اقتصادی داشته ایم؟

پاسخ قطعا منفی است. در نتیجه نشان دهنده این است که سیاست های ما در بخش انرژی غلط بوده است و کار را به جایی رسانده ایم که امروز ارزش بنزین، گازوئیل و گاز مصرفی کشور روزانه 400 میلیون دلار است.

استاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: دولت کشوری مثل آلمان در 20 سال اخیر هم تولید ناخالص داخلی (جی دی پی) خود را بالا برد و هم مصرف انرژی را کاهش داد. در انگلستان مصرف بنزین ظرف حدود دو دهه نصف شد. یعنی انگلستان هم زمان با رشد اقتصادی، مصرف سوخت را کم کرد و برعکس در ایران نه تنها رشد اقتصادی نداشتیم بلکه مصرف بنزین نیز افزایش یافته است. به عبارت دیگر تمام شاخص ها به ما نشان می دهد که در بخش انرژی مسیر را اشتباه می رویم.

چون از تولید ثروت عاجزند، اصرار به توزیع ثروت دارند

رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران درباره "طرح بنزین برای همه" گفت: "طرح بنزین برای همه" در ادامه تصمیمات پوپولیستی و عوامگرایانه تخصیص یارانه به صورت یکسان است. واقعیت ماجرا این است که دولت، مجلس و حکومت ایران از تولید ثروت عاجز هستند و بنابراین بر توزیع ثروت اصرار می کنند و با اختصاص بنزین برای همه، توزیع ثروت می کنند نه تولید ثروت. این در حالی است که وظیفه دولت ها توزیع ثروت نیست بلکه باید در بخش تولید ثروت تسهیلگری کنند.

اورعی در پاسخ به این سوال که چرا دولت، مجلس و حکومت ایران بر توزیع ثروت اصرار می کنند؟ گفت: زیرا می خواهند ارباب گری کنند. اگر قرار است بنزین را میان همه تقسیم کنیم، پس دیگر منابع ایران را نیز بین همه تقسیم کنیم. چه فرقی بین بنزین و دیگر منابع است؟ زیرا نقش حکمرانی این نیست که هرچه در کشور است به طور مساوی بین مردم تقسیم کند. مساله این است که نه تنها نباید تقسیم کند بلکه بزرگترین اشتباه، تقسیم مساوی میان همه است. نقش دولت این است که باید به دنبال توسعه زیرساخت، امنیت، بهداشت، آموزش و ... باشد نه اینکه به "مقسم" تبدیل شود.

دولت باید از دلالی بنزین کنار رود و کار را به بخش خصوصی واقعی واگذار کند

طرح بنزین برای همه، کیلویی است

استاد دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این سوال که راهکار چیست؟ گفت: راهکار این است که دولت حوزه انرژی را به بخش خصوصی واگذار کند. اگر از کشورهایی چون گینه بیسائو و جیبوتی بگذریم، در کل دنیا یک کشور وجود ندارد که چنین طرح نابخردانه و غیرعاقلانه ای را پیشنهاد کند. بنابراین از همین امروز دولت باید از دلالی بنزین کنار رود و کار را به بخش خصوصی واقعی واگذارد و قیمت گذاری اصلاح شود. دولت اجازه دهد نیروهای اقتصاد و نیروهای بازار وارد این حوزه شوند و در ادامه نیز از قشر آسیب پذیر حمایت کند اما حمایت باید هوشمندانه باشد.

وی تاکید کرد: چرا فردی که اتومبیل دارد باید بنزین 20 هزار تومانی را 3 هزار تومان بخرد و 17 هزار تومان از جیب آنکس که دوچرخه سوار است، بردارد؟ حداقل یک نفر باید در این کشور پاسخ این سوال را بدهد. من مخالف پرداخت یارانه نیستم بلکه با پرداخت یارانه به همه و کیلویی و بدون حساب و کتاب مخالف هستم. طرح بنزین برای همه، دقیقا کیلویی است.

اورعی با بیان اینکه اتفاقی نیست که مجلس سه ماه مانده به انتخابات، بحث چنین طرحی را باز می کند، گفت: این مساله فقط یک اقدام پوپولیستی است. زیرا نمایندگان موافق این طرح، برای خود کار می کنند نه برای کشور و مردم و ارتباطی به مصلحت اندیشی ندارد. برای این است که حرفی برای گفتن در زمان انتخابات داشته باشند. اگر مجلس می خواهد مجلسی واقعی باشد و نمایندگان مجلس می خواهند واقعا نماینده مردم باشند و به دنبال منافع خود نبودند، باید از قدرت مجلس استفاده کنند و به دنبال این باشند که قیمت بنزین اصلاح شود و از قشر آسیب پذیر حمایت شود اما مجلسی ها از گفتن این سخنان واهمه دارند. آنها می ترسند به ضررشان  باشد و تایید صلاحیت نشوند.

باید روزانه 15 میلیون لیتر بنزین وارد کشور کنیم

رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران گفت: مصرف بنزین نسبت به سال گذشته 13/5 درصد افزایش یافته است. چه کسی پاسخگو است؟ پیش بینی می شود در نیمه دوم سال جاری به طور متوسط روزانه 15 میلیون لیتر بنزین وارد کنیم. یعنی امسال کشور باید 3 میلیارد دلار هزینه بنزین دهد و سال آینده و سال های دیگر بیشتر این رقم بالاتر است.

لذا باید با سیاستگذاری و مدلسازی های علمی همزمان با اصلاح قیمت بنزین، از قشر آسیب پذیر حمایت کنیم و متناسب با تاثیری که بر دهک های مختلف دارد برای خانوارها یارانه اختصاص دهیم و هزینه های کشور را کم کنیم تا نرخ تورم کاهش یابد. بنابراین راهی جز اصلاح این سیاست غلط نداریم و نباید این مسیر را ادامه داد و تغییر این سیاست شجاعت و صداقت می خواهد، چون هیچ راه حل دیگری نداریم.

ما فقیر شدیم اما به مردم نگفتیم که فقیر شدیم و ادای پولدارها را در می آوریم

اورعی در آخر با بیان اینکه ما کشور فقیری شده ایم، گفت: ما احمقانه عمل کردیم. فقیر شدیم اما به مردم نگفتیم که فقیر شدیم و تظاهر به پولداری می کنیم. قطعا مقصد نهایی این مسیر ورشکستگی است. ما فقیریم و یک مردی در عالم سیاست باید بیاید بگوید مردم ما اشتباه کردیم. نمی توانیم خود را با قطر، امارات، عربستان، ترکیه و دیگر کشورها مقایسه کنیم. دیگر نمی توانیم بنزین 20 هزار تومانی را لیتری 1500 یا 3 هزار تومان به مردم بفروشیم اما این سیاست را ادامه می دهیم و عواقبش این است که پول کم می آوریم و بعد پول چاپ می کنیم و بنابراین تورم 50 درصد می شود. پس کسی باید این چرخه معیوب را بشکند.

منبع: رکنا