تاثیر شبکه های اجتماعی بر گرانی موادغذایی/ صنعت غذا متهم یا قربانی؟!

هرچند که نمی توان تاثیر فضای مجازی بر بازار موادغذایی را فقط از دید منفی ارزیابی کرد. قطعا شبکه های اجتماعی در جای خود می توانند تاثیرات مثبتی بر این بازار مهم داشته باشند. در واقع باید گفت تاثیر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بر بازار و قیمت موادغذایی دارای دو روی سکه است؛ سیاه و سفید.

توجه ویژه شبکه های اجتماعی به گران شدن موادغذایی

نیما مجدی، کارشناس فضای مجازی، کارشناس ارشد علوم ارتباطات و استاد دانشگاه در گفت و گو با "اقتصاد 100" در مورد این تاثیرات می گوید: در قرن بیست و یکم، فضای مجازی فرآیندی است که گاهی می تواند ابزار دست مسئولان باشد برای نشان دادن موفقیت هایشان و گاهی هم می تواند یک معضل برای آنها باشد به جهت افشای برخی کوتاهی هایشان. بنابراین فضای مجازی از ابعاد مثبت و منفی مدنظرقرار می گیرد. این در حالی است که در کشور ما مردم روی فضای مجازی خیلی متمرکز هستند؛ در نتیجه معمولا به جای اینکه اطلاعات را از منابع موثق دریافت کنند با مراجعه به اپلیکیشن هایی مانند اینستاگرام، تلگرام، واتس آپ، بله، ایتا و... درباره قیمت موادغذایی نظر می دهند، هر آنچه که شنیده اند را عنوان می کنند؛ بدون اینکه حتی منبع موثقی برای آن نام ببرند.

به گفته مجدی این مسایل باعث می شود که خود ما شایعه سازی کنیم؛ به این دلیل هم شایعه سازی می کنیم که کمبود دریافت اطلاعات از منابع موثق را داریم. زیرا کمبود اطلاعات، شایعه را به دنبال خواهد داشت. بنابراین هم اکنون فضای مجازی تبدیل به یک پارادایمی شده که می تواند در یک جاهایی مثبت به کار برود و در یک جاهایی منفی. حالا اگر کسانی باشند که قصد ایجاد هیجانات بیهوده در جامعه را داشته باشند، فضای مجازی به این افراد کمک می کند که بتوانند زودتر به اهدافشان برسند.

وی با تاکید براینکه گران شدن اقلام مختلف موادغذایی مورد توجه شبکه های اجتماعی است، اظهار می دارد: شرایط اقتصادی سخت شده و سفره خانوارها کوچک شده، اما نکته این است که مردم به دلیل گرانی ها، شاید از خوشی ها، مسافرت ها و تفریح هایشان بزنند اما از غذا نمی گذرند و خودشان را مکلف می دانند که در درجه اول خوراک و مسکن خانواده را به هر نحوی تامین کنند. زیرا اصولا برای انسان ها تامین خوراک و موادغذایی اولویت بالایی دارد.

فضای مجازی؛ رکن تحقق اهداف صاحبان صنایع غذایی  

آنطور که این کارشناس فضای مجازی می گوید در تمام دنیا، فضای مجازی یکی از مهم ترین ارکان تحقق اهداف کارخانه ها یا صاحبان صنایع غذایی در زمینه عرضه و فروش است. به عنوان مثال مدت هاست که در برخی کشورهای دنیا، افرادی به عنوان تست کننده مواد غذایی فعالیت می کنند. این‌ افراد با حضور در سوپرمارکت ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای جلوی دوربین‌ها می‌روند و غذاهای مختلف از یک فروشگاه یا یک برند خاص را تست و تبلیغ می‌کنند. این ویدئوها در اینستاگرام، یوتیوب، توییتر و... منتشر می‌شود و به توسعه بازاریابی و بیزینس این موادغذایی کمک می کند.

مجدی با بیان اینکه در واقع فضای مجازی هدفی زود هنگام است که در مورد بازار موادغذایی هم همین کارکرد را دارد، عنوان می کند: به عبارت دیگر فضای مجازی مسیری است که صاحبان صنایع غذایی را زودتر به اهدافشان می‌رساند، یک برند یا یک ماده غذایی را خیلی زود معروف می‌کند و بسیار سریع هم به فروش می‌رساند. بنابراین در حال حاضر و در دنیای امروزی ابزاری بهتر از فضای مجازی وجود ندارد.  

به گفته این کارشناس ارتباطات، در گذشته ای نه چندان دور صاحبان صنایع غذایی تبلیغات و اشاعه برندینگ را فقط در رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجلات و به طور کلی رسانه‌های رسمی منتشر می کردند. اگرچه فضای مجازی، اینستاگرام، توییتر، واتس آپ، بله و ایتا هم رسانه‌های رسمی هستند اما رایگان بودن آنها کمک زیادی به صاحبان صنایع کرده تا فضای تبلیغاتی خود را به این سمت بیاورند. در واقع رایگان بودن فضای مجازی، سرعت عمل و همه گیر بودن، شبکه های اجتماعی را تبدیل به یک برند کرده که در آن صنعت مهمی مانند مواد غذایی می تواند خودش را معرفی کند.

مجدی تاکید می کند که معرفی و تبلیغ یک محصول در شبکه های اجتماعی، هزینه ها، سختی ها و مشکلات رسانه های رسمی را ندارد؛ اما در مقابل برای معرفی و تبلیغ در فضای مجازی، محتوایی تولید شده و برای شبکه های اجتماعی، فضاهای مجازی، اینفلوئنسرها و ادمین ها ارسال می شود. آنها هم با یک مبلغ بسیار ناچیز در مقایسه با تعرفه های تبلیغاتی سایر رسانه‌های رسمی، این محتوا را منتشر می‌کنند.

افزایش قیمت موادغذایی بحرانی بین المللی است

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تحریم ها و همه گیری کرونا تاثیر بسیاری بر گرانی مواد غذایی داشته است، می گوید: تحریم ها که به جای خود کمر اقتصاد را شکسته  و تاثیرات منفی خود را بر نرخ موادغذایی در کشورمان داشته است. البته در سال های اخیر و پس از شیوع کرونا، قیمت مواد غذایی در کشورهای پیشرفته، کشورهای آسیایی و خاورمیانه هم افزایش پیدا کرده است. اما با توجه به اینکه در کشور ما میزان درآمدزایی و اقتصاد افراد ضعیف شده، واقعاً تورم برای خانواده‌های ایرانی مشکل ساز شده است. هرچند که گران شدن موادغذایی بحرانی بین المللی است که پس از کرونا دامنگیر بسیاری از کشورها شده؛ اما در نهایت مساله‌ای که ما با آن درگیر هستیم، تورم بسیار بالا در این بخش است.

آنگونه که این کارشناس فضای مجازی عنوان می کند اتفاقی که باید بیافتد این است که مسئولان و اقتصاددانان تراز اول کشور در مورد قیمت موادغذایی چاره‌اندیشی کنند. شاید بایستی مسئولان یک مقدار فکورتر و سنجیده تر اقدام کنند و در تصمیم گیری‌های خود راجع به افزایش نرخ ها تعجیل کنند. هرچندکه تا به امروز فضای مجازی هم به برخی تشویش ها درباره قیمت مواد غذایی دامن زده اما باید بپذیریم که دولت هم یک جاهایی باید برای کنترل نرخ موادغذایی و جلوگیری از رشد افسارگسیخته آن ورود کند. اما در عین حال باید بدانیم که نمی‌توانیم جلوی فضای مجازی را در بحث ارتباطات بگیریم.

فضای مجازی جو می دهد و شایعه می سازد

اما در هفته های اخیر در شرایطی قیمت هر کیلوگرم مرغ به 110 هزار تومان رسید که این موضوع واکنش های گسترده ای را در شبکه های اجتماعی به دنبال داشت. این واکنش ها موجب موضع گیری مسئولان شد و در نهایت دولت وعده داد که اقداماتی را برای کاهش نرخ مرغ انجام می دهد. بنابراین در اینجا می توان تاثیر مثبت فضای مجازی را در ارزان شدن یک کالای اساسی مشاهده کرد. به گفته مجدی زمانی که می ‌گوییم رسانه رکن چهارم دموکراسی است، به این معنی است که چقدر رسانه می‌تواند نقش تعیین کننده ای در مسایل اقتصادی، اجتماعی و ... داشته باشد که این موضوع شامل شبکه های اجتماعی هم می شود.  

وی در مورد تاثیرات مثبت و منفی شبکه‌های اجتماعی بر بازار و قیمت موادغذایی می گوید: این شبکه ها در توسعه صنعت غذا، فروش و بیزینس و بازاریابی این صنعت می‌توانند بسیار تاثیرگذار باشند. همچنین فضای مجازی می‌تواند در زمینه یافتن مشتری‌های بین‌المللی و در حوزه صادرات موادغذایی خیلی کمک کننده باشد.

مجدی معتقد است که شایعه‌سازی، جودادن و تزریق نگرانی از تاثیرات منفی فضای مجازی بر بازار موادغذایی است. این موضوعات می تواند موجب احتکار کالاها از سوی فروشندگان و هجوم مردم برای خرید کالاهایی شود که افزایش قیمت آنها در فضای مجازی مطرح شده است. این مسایل هم به نوبه خود به هم ریختگی تعادل اقتصادی و تعادل سرمایه در گردش را به دنبال دارد.