فارغ‌التحصیلان؛ گرفتار بیکاری یا مشاغل نامرتبط

تحولات بازار کار بهار ۱۴۰۴: تصویری پرتناقض
آخرین داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که نرخ بیکاری به ۷.۳ درصد کاهش یافته، اما ۴۰ درصد شاغلان بیش از ۴۹ ساعت در هفته کار می‌کنند و شکاف جنسیتی در بیکاری افزایش یافته است.

طرح آمارگیری نیروی کار؛ منبع اصلی داده‌ها
این گزارش که از نمونه‌گیری بیش از ۶۰ هزار خانوار شهری و روستایی تهیه شده، مطابق استانداردهای سازمان بین‌المللی کار (ILO) است و تحولات اشتغال، بیکاری و مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بالاتر را پوشش می‌دهد.

پشت اعداد چه می‌گذرد؟
۶.۶ درصد شاغلان کمتر از ۴۴ ساعت کار کرده‌اند اما خواهان کار بیشترند، معضل اشتغال ناقص که به ویژه در روستاها نمود دارد. بخش خدمات با ۵۲.۴ درصد شاغلان، بزرگ‌ترین بخش اقتصادی است اما دستمزد آن ۳۷ درصد کمتر از صنعت است.

شکاف منطقه‌ای در نرخ بیکاری
برخی استان‌ها مانند لرستان، کهکیلویه و بویراحمد و کرمانشاه نرخ بیکاری بالای ۱۲ درصد دارند، در حالی که استان‌هایی مانند قزوین نرخ بیکاری زیر ۶ درصد دارند. این تفاوت منطقه‌ای زنگ خطری برای بازار کار و مهاجرت نیروی کار است.

فارغ‌التحصیلان؛ کاهش بیکاری یا خروج از بازار؟
نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان به ۱۰.۴ درصد رسیده، اما ۴۰ درصد کل بیکاران را تحصیل‌کردگان تشکیل می‌دهند. همچنین سهم شاغلان تحصیل‌کرده کاهش یافته و بسیاری به مشاغل غیرمرتبط مانند رانندگی در تاکسی‌های اینترنتی روی آورده‌اند.

شکاف جنسیتی در اشتغال و بیکاری
مشارکت اقتصادی زنان به کمترین سطح ۸ سال اخیر (۱۴ درصد) رسیده و نرخ بیکاری زنان (۱۳.۷ درصد) بیش از دو برابر مردان است. اشتغال زنان به ویژه در بخش کشاورزی و برخی استان‌ها بسیار پایین است.

معمای ساعت کار طولانی
بیش از ۴۰ درصد شاغلان بیش از ۴۹ ساعت در هفته کار می‌کنند، به ویژه در بخش خدمات که این وضعیت می‌تواند بهره‌وری را کاهش دهد و نشان‌دهنده اضافه‌کاری بدون حقوق است.

اشتغال ناقص در روستاها؛ مشکلی قدیمی با پیامدهای جدید
۹.۴ درصد روستاییان شاغل، کمتر از ۴۴ ساعت کار می‌کنند و خواهان کار بیشتر هستند. علت‌ها شامل فعالیت‌های موسمی کشاورزی، نبود صنایع تبدیلی، دستمزدهای پایین و خشکسالی است. این شرایط منجر به مهاجرت گسترده جوانان به شهرها و افزایش حاشیه‌نشینی شده است.

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود اشتغال روستایی
کارشناسان ایجاد صنایع خرد، توسعه گردشگری بوم‌گردی، آموزش مهارت‌های متنوع و پرداخت مکمل درآمدی در ماه‌های کم‌کاری را توصیه می‌کنند؛ الگویی که در برخی کشورها مانند ترکیه موفق بوده است.