قانونی که تامین اجتماعی را به مرز فروپاشی کشاند!
اقتصاد100- قانون مشاغل سخت و زیان‌آور که با هدف حفاظت از کارگران تصویب شده بود، به دلیل اجرای نادرست و سیاست‌های اشتباه، به معضل بازنشستگی زودهنگام تبدیل شده و فشار سنگینی بر منابع مالی صندوق تأمین اجتماعی وارد کرده است.
فرامرز توفیقی، فعال کارگری و عضو سابق شورای عالی کار، بر این باور است که قانون مشاغل سخت و زیان‌آور، که با هدف کاهش آسیب‌های شغلی و استانداردسازی محیط کار تدوین شده بود، در عمل به ابزاری برای بازنشستگی زودهنگام تبدیل شده است. این قانون که در ابتدا برای مشاغل ذاتاً زیان‌آور مانند معدن‌کاری طراحی شده بود، به دلیل اجرای ناصحیح و سیاست‌های ناکارآمد، فشار مالی عظیمی بر منابع صندوق تأمین اجتماعی وارد کرده است. وی بیان کرد: «مشکل این قانون به امروز و دیروز محدود نمی‌شود. ما همیشه مسائل را بجای نگاه فرایندی، به‌صورت علت و معلولی تحلیل کردیم.»
سرچشمه‌های بحران: صنعتی‌سازی ناکام و سیاست‌های دهه ۸۰
توفیقی با اشاره به قانون نوسازی صنایع که بازنشستگی ۲۵ ساله را ممکن می‌کرد، معتقد است این قوانین با هدف ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان تصویب شدند، اما نتیجه‌ای جز افزایش فشار بر منابع صندوق تأمین اجتماعی نداشتند. وی تأکید دارد که صنعتی‌سازی، یکی از اهداف انقلاب ۵۷ بود، اما کشور نه‌تنها به سمت صنعتی‌شدن پیش نرفت، بلکه در برخی بخش‌ها حتی از مونتاژکاری نیز عقب‌نشینی کرد.
او افزود: «در دهه ۶۰، سیاست‌های تشویق فرزندآوری بدون برنامه‌ریزی مناسب برای آموزش، بهداشت و اشتغال، کشور را با شوک جمعیتی رو‌به‌رو کرد. وقتی صنعتی‌سازی شکست خورد، بازنشستگی زودهنگام به‌عنوان راه‌حلی پرهزینه برای ایجاد اشتغال مطرح شد.»
عقب‌ماندگی صنعتی و تأثیر آن بر مشاغل
توفیقی با بررسی چهار رکن اصلی تولید (کارگر، ماشین، روش‌ها و مواد اولیه) معتقد است که ایران در هیچ‌یک از این عرصه‌ها پیشرفت چشمگیری نداشته است. او اظهار کرد: «ما نه‌تنها فناوری را به‌روزرسانی نکردیم، بلکه در روش‌های تولید نیز عقب هستیم و به مواد اولیه درجه‌چندم چینی وابسته شده‌ایم. نیروی کار ما یکی از ارزان‌ترین نیروهای کار جهان است.»
وی تصریح کرد که در حالی که جهان هر سال قوانین سخت‌گیرانه‌تری برای کاهش آلایندگی محیط کار وضع می‌کند، صنایع ایران نه‌تنها بهره‌وری پایینی دارند، بلکه آلایندگی بیشتری تولید می‌کنند. قانون مشاغل سخت و زیان‌آور که هدف استانداردسازی مشاغل را دنبال می‌کرد، در عمل تنها به ابزاری برای بازنشستگی زودرس تبدیل شد.
سوءاستفاده کارفرمایان و بار مالی صندوق تأمین اجتماعی
وی با انتقاد از سوءاستفاده برخی کارفرمایان، مطرح کرد که شمار زیادی از کارفرمایان به دلیل کاهش سود تولید و توان رقابتی، قصد تغییر این قانون را دارند. او افزود: «در دوره احمدی‌نژاد، دولت منابع صندوق تأمین اجتماعی را مانند گاوی شیرده مورد بهره‌برداری قرار داد. از بیمه زنان قالیباف تا الحاق صندوق‌های ورشکسته فولاد، مخابرات و ذوب‌آهن به این سازمان، همگی باعث تضعیف منابع صندوق شدند.»
آمارهای گمراه‌کننده و واقعیت بحران
در حالی که مرکز آمار ایران نرخ بیکاری سال ۱۴۰۳ را ۷.۶ درصد اعلام کرده و آن را کمترین نرخ بیکاری در یک دهه اخیر می‌داند، توفیقی این آمار را غیرواقعی می‌خواند. او بیان می‌دارد: «اگر واقعاً اشتغال‌زایی افزایش یافته، چرا ورودی منابع به صندوق تأمین اجتماعی همچنان بهبود نیافته است؟ این نشان می‌دهد که یا اشتغال رسمی کاهش یافته یا آمارها واقعیت را منعکس نمی‌کنند.»
<
چشم‌انداز اصلاح قانون مشاغل سخت و زیان‌آور
توفیقی هشدار داد که ادامه این وضعیت بدون اصلاحات ساختاری و دقیق در نظام تصمیم‌گیری کشور، نه‌تنها مشکلات صندوق تأمین اجتماعی را حل نمی‌کند، بلکه کارگران و بازنشستگان بیشتر آسیب خواهند دید. او تأکید کرد: «مقصر اصلی نه کارگر و نه کارفرماست، بلکه نظام تصمیم‌گیری کشور است که سال‌هاست با سیاست‌های اشتباه، هم صنایع را آسیب‌پذیر کرده و هم صندوق تأمین اجتماعی را به مرز ورشکستگی کشانده است.»
وی در پایان پیشنهاد داد که اصلاح قانون مشاغل سخت و زیان‌آور باید با تغییر کلی در رویکرد سیاست‌گذاری اقتصادی و صنعتی همراه باشد تا اهداف واقعی آن شامل حمایت از کارگران و بهبود شرایط محیط کار محقق شود.
