حذف یارانه 17 میلیون نفر/ اصلاح اقتصادی یا اشتباه سیستمی؟
اقتصاد 100- حذف یارانه 17 میلیون نفر با ملاک‌هایی همچون درآمد بالای 30 میلیون تومان و مالکیت ملک در شرایط تورم و گرانی‌های شدید، پرسش‌هایی جدی درباره عدالت اقتصادی و تأثیر این تصمیم بر دهک‌های مختلف درآمدی ایجاد کرده است.
این تصمیم چه مبنایی دارد؟
بر اساس اعلام رسمی، ملاک حذف یارانه‌ها از دهک‌های ثروتمند درآمد ماهیانه بیش از ۳۰ میلیون تومان و مالکیت ملک است. اما سوال اینجاست که این معیارها چقدر با وضعیت واقعی اقتصادی جامعه مطابقت دارند؟
شاخص‌های اقتصادی در تعارض با معیارهای انتخابی
مطابق گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۳، خط فقر مطلق برای یک خانوار سه نفره به بیش از ۱۱ میلیون تومان رسیده است. همچنین، برآورد نهادهای مستقل اقتصادی نشان می‌دهد خط فقر نسبی حدود ۳۵ میلیون تومان است. با این حساب، خانواده‌هایی که کمتر از این مقدار درآمد دارند، زیر خط فقر نسبی قرار می‌گیرند.
اینکه درآمد فردی که ماهانه ۳۰ میلیون تومان دریافت می‌کند، او را در سه دهک بالای درآمدی قرار دهد، پرسشی جدی در این مدل دسته‌بندی ایجاد کرده است. آیا بخش بزرگی از طبقه متوسط جامعه به اشتباه در زمره افراد مرفه و برخوردار قرار نگرفته‌اند؟
آیا مالکیت خانه به‌معنای برخورداری است؟
یکی دیگر از شاخص‌هایی که دولت با استناد به آن اقدام به حذف یارانه‌ها کرده، مالکیت ملک است. در اقتصادی که ارزش دارایی‌ها به‌سرعت بالا رفته و درآمدها همچنان ثابت مانده، داشتن یک خانه قدیمی نمی‌تواند ملاک مناسبی برای برخوردار بودن تلقی شود. بسیاری از خانواده‌ها تنها مالک یک منزل ارثی هستند که امکان فروش و بهره‌برداری تجاری از آن ندارند.
چالش‌های اجرای سیاست حذف یارانه‌ها
ایده حذف یارانه‌ها از نگاه مدیریت منابع بودجه‌ای قابل درک است؛ اما در صورتی که نظام شناسایی دهک‌های درآمدی نادرست باشد، این اقدام به حذف ناعادلانه افراد نیازمند منجر خواهد شد. این سیاست‌ها می‌توانند به بی‌اعتمادی عمومی نسبت به دولت و شاخص‌های اقتصادی آن دامن بزنند.
مشکلات ناشی از تورم و فشار اقتصادی
تورم بالا، افزایش قیمت کالاهای اساسی، اجاره مسکن و خدمات درمانی زندگی اقشار متوسط و پایین جامعه را به شدت تحت فشار قرار داده است. این شرایط ایجاب می‌کند که تعریف "برخوردار بودن" از نو بررسی شود تا اقشار نیازمند از حمایت‌های دولتی محروم نمانند.
پیشنهاد بازنگری در نظام شناسایی دهک‌ها
بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند برای تحلیل ترکیبی درآمد، هزینه و سبک زندگی خانوارها می‌تواند مدلی دقیق‌تر برای شناسایی دهک‌های واقعی ارائه کند. همکاری با نهادهای تخصصی و بازنگری معیارهای انتخابی ضروری به نظر می‌رسد.
معیارهای حذف یارانه چالش‌ها راهکار پیشنهادی| درآمد ماهانه بیش از ۳۰ میلیون تومان | قرار گرفتن بخشی از طبقه متوسط در دهک‌های بالا | بازنگری تعریف دهک‌های درآمدی |
| مالکیت ملک | عدم تجانس مالکیت با وضعیت رفاه اقتصادی | تحلیل ترکیبی دارایی و درآمد |
در مجموع، اگر شاخص‌های دقیق‌تری برای ارزیابی وضعیت اقتصادی خانوارها اتخاذ نشود، حذف یارانه‌ها نه تنها کمکی به عدالت اجتماعی نخواهد کرد، بلکه خود به چالشی جدید برای معیشت مردم تبدیل خواهد شد.
