چرا پرندگان از ژن غول‌پیکری تی رکس محروم شدند؟

تکامل علاقه‌ی خاصی به پرندگان بزرگ دارد. در طول ۶۶ میلیون سال گذشته، دایناسورهای پرنده به‌گونه‌هایی با اندازه‌های حیرت‌انگیز تبدیل شدند و حتی در زیستگاه‌های باستان خود به شکارچیانی حرفه‌ای تبدیل گشتند. از جمله گونه‌های خیره‌کننده می‌توان به فیل‌مرغ‌های سه‌متری اشاره کرد که هزاران سال پیش در ماداگاسکار قدم می‌زدند، فوروسراکیدها (دهشت‌مرغان) شکارچیان قدرتمند آمریکای جنوبی و دیاتریما که نزدیک به دو متر قد داشت و در جنگل‌های آمریکای شمالی به دنبال دانه‌ها و میوه‌های ذخیره غذایی می‌گشت. اما آیا هیچ‌وقت پرنده‌ای توانسته به قواره‌ی عظیم تی‌رکس برسد؟

چرا پرندگان به اندازه‌ی تی‌رکس بزرگ نشدند؟

پرندگان منقار‌دار تنها دایناسورهایی بودند که از انقراض جمعی ناشی از برخورد سیارک بزرگ در پایان دوره کرتاسه جان سالم به در بردند. شواهدی از گونه‌هایی مثل پالائئودیتپتس ۱.۸ متری که حدود ۳۰ میلیون سال پیش در قطب جنوب باستان پرسه می‌زد یا تیتانیس که ۱.۸ تا ۵ میلیون سال پیش در آمریکای شمالی زندگی می‌کرد، نشان می‌دهند که دایناسورهای بزرگ تنها به دوران استگوسورها محدود نبودند.

تأثیر محیط جزیره‌ای بر ابعاد پرندگان

پژوهشی در سال ۲۰۲۳ توسط تیمی از محققان از دانشگاه پورتو بررسی کرد که چگونه جزیره‌ها به تغییر اندازه‌ی پرندگان کمک می‌کنند. این تحقیق نتیجه گرفت که محیط جزیره‌ای منزوی موجب می‌شود گونه‌های کوچک بزرگ‌تر و گونه‌های بزرگ کوچک‌تر شوند، زیرا در این محیط‌ها، شکارچیان بزرگ غایب هستند و منابع غذا نیز به میزان کافی موجود است. این امر پرندگان را قادر ساخته تا به شیوه‌های متفاوتی تکامل پیدا کنند.

پرندگان غول‌پیکر همچنین از نبود تهدیدات شکارچی‌ها بهره‌مند شده‌اند. گونه‌هایی مانند موآهای نیوزیلند با قامت بلند، فیل‌مرغ‌های ماداگاسکار و دودوی منقرض شده‌ی جزیره موریس نمونه‌هایی از این پدیده هستند.

زیستگاه‌های وسیع و فرصت تکامل

البته تنها جزیره‌ها موجب توسعه پرندگان بزرگ نشده‌اند؛ خشکی‌های وسیع و زیستگاه‌هایی با منابع غنی نیز نقش مهمی ایفا کرده‌اند. در مناطقی مانند جنگل‌های آمریکای شمالی حدود ۵۰ میلیون سال پیش، پرندگانی مثل دیاتریما زمانی که شکارچیان پستاندار هنوز کوچک بودند، توانستند آزادانه تکامل پیدا کنند.

<پرنده‌ای شکارچی به نام کلنکن که حدود ۱۵ میلیون سال پیش در آرژانتین زندگی می‌کرد.

محدودیت‌های فیزیکی و زیستی

پرواز یکی از دلایل اصلی محدودیت اندازه در پرندگان زنده محسوب می‌شود. پرواز نیازمند انرژی زیادی است و برای موجوداتی با جثه‌های بزرگ، قدرت عضلانی بیشتری نیاز دارد که همین امر باعث کاهش سقف اندازه‌ی پرندگان پرنده می‌شود.

اما پرندگان بی‌پرواز نیز هرگز به اندازه‌ی تی‌رکس نرسیده‌اند. دو عامل کلیدی در میان دایناسورها باعث بزرگ شدن آن‌ها بود: وجود کیسه‌های هوایی که اسکلت سبک‌تری ایجاد می‌کرد و تخم‌گذاری که دایناسورها را از حمل جنین‌های سنگین رها می‌کرد. بااین‌حال، این ویژگی‌ها بیشتر مانع‌ها را حذف کرده و الزاماً به بزرگی بدن‌ها منجر نشده‌اند.

دهشت‌مرغان؛ نزدیک‌ترین پرندگان به دایناسورهای بزرگ

دهشت‌مرغان در آمریکای جنوبی به یکی از بزرگ‌ترین پرندگان تاریخ تبدیل شدند. این شکارچیان از نبود شکارچیان پستاندار بزرگ بهره بردند. با وجود این، به نظر می‌رسد تعامل‌های تکاملی برای بزرگ‌تر شدن آن‌ها ایجاد نشده است. پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که این پرندگان به جای شکار موجودات غول‌پیکر، بیشتر روی طعمه‌های کوچک تمرکز داشتند.

درواقع، بزرگ‌ترین دهشت‌مرغان شاید به محدوده‌ی ابعاد برخی از دایناسورهای غیرپرنده نزدیک شده باشند، اما هنوز فاصله‌ای زیاد با دایناسورهای عظیم مانند تی‌رکس دارند.

آینده‌ای در انتظار پرندگان غول‌پیکر؟

با بیش از یازده هزار گونه‌ی زنده، هنوز احتمال تکامل پرندگان غول‌پیکر در آینده وجود دارد. همان‌طور که محیط زمین تغییر می‌کند، فرصت‌های جدیدی برای رشد و تقویت این موجودات پردار خلق می‌شود. تنها زمان مشخص خواهد کرد که پرندگان تا چه ابعادی بزرگ خواهند شد.