نگاهی به چشم‌انداز بدبینانه و خوش‌بینانه ایران در سال 1404

اقتصاد ایران سال‌هاست که درگیر بحران‌های اقتصادی عمیق بوده و هر دولتی که بر سر کار آمده، نتوانسته این مشکلات را به‌طور کامل برطرف کند. دلیل اصلی این موضوع فقدان نگاه ریشه‌ای و برنامه‌های مؤثر است که دولت‌ها را دچار روزمرگی کرده و پاسخ‌های شفاف و سیاست‌های اقتصادی جامع را از دید جامعه ایران مخفی کرده است. به همین بهانه، هفته‌نامه «اطلاعات بورس» گفت‌وگویی با حسین سلاح ورزی، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، انجام داده که این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.

عملکرد سیاست اقتصادی دولت پزشکیان؛ ارزیابی چالش‌های اقتصادی

دولت چهاردهم ایران به ریاست مسعود پزشکیان از مرداد ۱۴۰۳ در معرض چالش‌های اقتصادی متعددی قرار گرفت. نرخ ارز در هفت ماه نخست از ۴۸ هزار تومان به ۹۲ هزار تومان رسید که نشان‌دهنده ضعف در مدیریت عرضه و تقاضا و کنترل انتظارات تورمی است. تورم ماهانه در بهمن ۱۴۰۳ به ۴ درصد و تورم سالانه احتمالاً به بیش از ۴۵ درصد افزایش یافت. این موضوع کاهش قدرت خرید خانوارها را در پی داشته است. با وعده‌هایی همچون کاهش تورم و ایجاد ثبات اقتصادی، دولت موفق نبوده و فقدان سند جامع اقتصادی و اقدامات ناکافی باعث بی‌اثر شدن این وعده‌ها شده است.

بی‌برنامگی دولت‌ها در سیاست‌گذاری بازارها

سه محور اصلی بی‌برنامگی سیاست‌های دولت عبارت‌اند از:

۱. ناهماهنگی تیم اقتصادی: بانک مرکزی بر کنترل نقدینگی تمرکز دارد، اما وزارت اقتصاد با افزایش هزینه‌های دولتی به تحریک تقاضا پرداخته که پیامدهای متناقضی در بازار ایجاد کرده است.

۲. مدیریت روزمره: دولت به‌جای ارائه راهکارهای ساختاری، تصمیم‌های واکنشی همچون یارانه‌های موقت یا سرکوب قیمت‌ها را اتخاذ کرده که باعث پیچیدگی مشکلات شده است.

۳. ضعف حمایت از تولید: تورم تولیدکننده بالای ۵۰ درصد وجود دارد، اما هیچ طرح مشخصی برای کاهش هزینه‌ها یا تقویت صادرات غیرنفتی ارائه نشده است.

پیشنهاد می‌شود نقشه راهی با سه محور «کاهش کسری بودجه از طریق اصلاح نظام مالیاتی»، «تقویت عرضه ارز با دیپلماسی اقتصادی» و «حمایت هدفمند از تولید از طریق مشوق‌های صادراتی» تدوین گردد.

سیاست ارزی و مدیریت بازار ارز

از انقلاب ۱۳۵۷ تاکنون، سیاست ارزی ایران فاقد انسجام بوده و تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار داشته است. در دوره کنونی، همان سیاست‌های ناکارآمد گذشته مانند سرکوب ارزی و تزریق ناپایدار ارز تکرار شده که اعتماد بازار را نابود و سفته‌بازی را افزایش داده است. عوامل خارجی مانند بازگشت دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا نیز انتظارات تورمی را تقویت کرده است.

وضعیت فعلی و آینده بازار سرمایه ایران

شاخص بازار سهام ایران با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه بوده است. در دوره دولت پزشکیان، شاخص به ۲.۸۶۰ میلیون واحد رسیده اما رشد واقعی در این شاخص ناچیز است. دلایل اصلی کاهش اعتماد به بورس شامل موارد زیر است:

قیمت‌گذاری دستوری که سودآوری صنایع را کاهش داده است.

تشویق بی‌برنامه سرمایه‌گذاران به بورس در سال ۱۳۹۹ و ریزش پس از حباب.

نوسان‌های نرخ بهره و خروج نقدینگی.

ضعف در شفافیت و نبود استراتژی منسجم.

برخی پیشنهادات برای بهبود شرایط بازار شامل اصلاحاتی همچون حذف قیمت‌گذاری دستوری، مدیریت نرخ بهره برای جذب نقدینگی، الزام به شفافیت مالی و توسعه ابزارهای مالی است.

دورنمای بازار طلا

بازار طلا نیز تحت تأثیر قیمت جهانی و نرخ ارز داخلی قرار دارد. برای این بازار دو سناریو قابل بررسی است:

سناریو بازه قیمت دلار بازه قیمت اونس طلای جهانی قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار

بدبینانه	۱۱۰ تا ۱۲۰ هزار تومان	۲.۸ تا ۳ هزار دلار	۷.۵ تا ۸.۲ میلیون تومان
خوش‌بینانه	۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان	۲.۷ هزار دلار	۷ میلیون تومان

تحلیل بازار مسکن

بازار مسکن نیز تحت تأثیر سیاست‌های اقتصادی قرار دارد و در وضعیت رکود معاملاتی است. دو سناریوی پیش‌رو برای بازار مسکن:

سناریو بازه قیمت دلار تورم قیمت هر متر مربع در تهران

بدبینانه	۱۲۰ هزار تومان	۴۵ درصد	۱۶۰ تا ۱۸۰ میلیون تومان
خوش‌بینانه	۱۰۰ هزار تومان	-	۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان

سیاسـت خارجی در مواجهه با چالش‌های سال‌های آینده

ایران در سیاست خارجی نیازمند تدوین استراتژی‌هایی برای مواجهه با تهدیدهای ترامپ و سایر عوامل خارجی است. در حوزه سیاست خارجی، کاهش تنش با همسایگان خلیج فارس، احیای مذاکرات هسته‌ای و تعمیق روابط با چین و روسیه پیشنهاد می‌شود. در نگاه اقتصادی نیز تمرکز بر افزایش صادرات غیرنفتی، شفافیت مالی و کاهش وابستگی به نفت ضروری است.

چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۴

پیش‌بینی اقتصاد ایران در دو سناریوی مختلف بسیار متفاوت خواهد بود:

سناریو تورم نرخ ارز رشد اقتصادی بازار سهام بازار طلا بازار مسکن

بدبینانه	۴۵ تا ۵۰ درصد	۱۱۰ تا ۱۲۵ هزار تومان	۰ یا منفی	۲.۹ تا ۳.۱ میلیون واحد	۸.۲ میلیون تومان	۱۸۰ میلیون تومان
خوش‌بینانه	۳۵ تا ۴۰ درصد	۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان	۲ تا ۳ درصد	۳.۳ تا ۳.۵ میلیون واحد	۷ میلیون تومان	۱۵۰ میلیون تومان