چقدر از دارایی‌های ایران همچنان بلوکه شده است؟

از زمان اعلام توافق برجام در سال ۱۳۹۴، حجم دارایی‌های ایران در خارج از کشور همواره به‌عنوان مسئله‌ای مورد بحث قرار گرفته و اظهارات متناقضی از ۲۰ میلیارد دلار تا ۱۸۰ میلیارد دلار ارائه شده است.

برآورد اولیه: ۱۰۰ میلیارد دلار

طبق اظهارات باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در زمان توافق برجام، تخمین اولیه دارایی‌های ایران به‌طور تقریبی ۱۰۰ میلیارد دلار بوده است. اما وی در ادامه این رقم را به حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیارد دلار کاهش داد.

نادر حبیبی، استاد اقتصاد در دانشگاه برندایس آمریکا نیز در تحلیل خود اعلام کرد ارزش کل دارایی‌های مسدود شده ایران از سال ۱۹۷۹ احتمالاً بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار است. اما تاکید کرد دارایی‌هایی که پس از برجام آزاد می‌شوند، تنها مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هستند و شامل دارایی‌های موجود در ایالات‌متحده نمی‌شوند.

آمارهای داخلی: ۲۹ میلیارد دلار

در مرداد ۱۳۹۴، ولی‌الله سیف، رئیس وقت بانک مرکزی، تخمینی از دارایی‌های توقیف‌شده ایران ارائه داد و اعلام کرد رقم کل این دارایی‌ها ۲۹ میلیارد دلار است. این رقم توسط وزیر وقت اقتصاد، علی طیب‌نیا، نیز تأیید شد.

طبق توضیحات سیف، مبلغ ۲۳ میلیارد دلار از این منابع متعلق به بانک مرکزی بوده و در کشورهای ژاپن، کره و امارات متحده عربی قرار دارد. همچنین ۶ میلیارد دلار حاصل از فروش نفت در هند مسدود شده است.

تفاوت ذخایر ارزی و دارایی‌های ارزی

غلامعلی کامیاب، معاون ارزی بانک مرکزی در توضیحاتی تکمیلی درباره این موضوع بر تفاوت دو مفهوم «ذخایر ارزی» و «دارایی‌های ارزی» تأکید کرد و گفت:

۲۳ میلیارد دلار منابع بانک مرکزی که با اجرای برجام آزاد خواهند شد.

۶ میلیارد دلار منابع دولت ایران از محل صادرات نفت که به حساب بانک مرکزی منتقل خواهد شد.

در مجموع، دارایی‌های آزاد شده پس از برجام بالغ بر ۲۹ میلیارد دلار خواهد بود.

وثیقه‌ها و سایر دارایی‌های بلوکه‌شده

طبق توضیحات معاون ارزی بانک مرکزی:

۲۲.۴ میلیارد دلار وثیقه در چین برای تأمین مالی پروژه‌ها.

حدود ۲۴.۵ میلیارد دلار سپرده نزد شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت.

۱۰ میلیارد دلار سپرده نزد بانک‌های ایرانی.

۳.۷ میلیارد دلار اوراق قرضه مسدودی ناشی از حکم دادگاه.

وی همچنین اعلام کرد که کل دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در حساب‌های خارجی حدود ۹۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار است.

جمع‌بندی

بر اساس برآوردهای مختلف، حجم دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در دهه‌های اخیر از ۲۹ میلیارد دلار تا ۱۰۰ میلیارد دلار متفاوت بوده است. اختلاف ارقام مربوط به تفاوت در تعریف نوع دارایی‌ها، ارزیابی‌های داخلی و خارجی و مسدود بودن آنها در کشورهای مختلف است.