وقتی دلار بالا می رود قیمتها به آن می چسبد، ولی وقتی پایین می آید از آن جدا نمی شود/ دلال ها فقط گرانی را می شناسند

روزنامه ایران گزارش داده است: حتی زمانی که نرخ ارز کاهش پیدا می‌کند و قدرت خرید ریال بالا می‌رود، یا تقاضا کاهش می‌یابد و رکود اقتصادی فرا می‌رسد، قیمت‌ها همچنان تکان نمی‌خورند. این رفتار که توسط اقتصاددانان به "چسبندگی قیمتی" شناخته می‌شود، یکی از بیماری‌های دیرینه اقتصاد ایران را به تصویر می‌کشد؛ پدیده‌ای که منشأ آن در بی‌ثباتی اقتصادی، ذهنیت تورمی و نبود رقابت جستجو می‌شود.

چالش افزایش قیمت به روایت بازار

ذهن‌های تورمی، عامل اصلی چسبندگی قیمت

فرشاد مؤمنی، اقتصاددان برجسته معتقد است که ذهنیت تورمی فعالان اقتصادی به عنوان یکی از عوامل اصلی چسبندگی قیمت مطرح است: «انتظار کاهش قیمت در بازاری که مردم به تورم دائمی عادت کرده‌اند، منطقی نیست. این انتظارات بر رفتار بازار تأثیرگذارتر از متغیرهای واقعی اقتصادی هستند. حتی در شرایطی که نرخ ارز کاهش می‌یابد یا تقاضا افت پیدا می‌کند، خریداران و فروشندگان از کاهش قیمت خودداری می‌کنند، زیرا نگران موج جدیدی از گرانی‌ها هستند.»

سیاست‌های ناپایدار، بی‌اعتمادی بازار

داود سوری، اقتصاددان، این موضوع را بیشتر توضیح می‌دهد: «در چنین اقتصادی، کاهش قیمت به دلیل نبود ثبات، دوام ندارد. سیاست‌های تثبیتی یا دستوری که گاهی دولت اعمال می‌کند، به بی‌اعتمادی دامن زده و مشکلات را پیچیده‌تر می‌کند. به عنوان نمونه، قیمت بنزین در سال‌های اخیر با وجود افزایش جهانی بهای نفت، تغییر چندانی نکرده است. این سیاست‌ها به فشار روی پایه پولی و چاپ پول منجر می‌شود.»

چسبندگی قیمت در بازارهای بدون رقابت

حضور انحصارهای پنهان و رانت‌های ساختاری باعث شده که قیمت‌ها در بازار ایران تحت اراده معدود بازیگران کلیدی باقی بماند. حسین عبده‌تبریزی در این خصوص اظهار می‌کند: «بنگاه‌هایی که مطمئن هستند رقیب جدی ندارند و دولت هم نظارت مؤثری اعمال نمی‌کند، تمایلی به کاهش قیمت ندارند. چرا که کاهش قیمت مساوی با کاهش سود است و هیچ کس به سادگی از سود خود نمی‌گذرد.»

هراس از تامین کالا؛ فروشندگان عقب‌نشینی نمی‌کنند

اجاره مسکن؛ زمین چسبنده اقتصاد

هیچ بازاری به اندازه اجاره مسکن مقاومت در برابر کاهش قیمت را نشان نمی‌دهد. حتی در دوره‌هایی که معاملات خرید و فروش متوقف می‌شوند، قیمت اجاره تغییر محسوسی نمی‌کند. با وجود رکود بازار مسکن در سال‌های اخیر، میزان رشد اجاره‌بها از افزایش درآمد خانوارها پیشی گرفته است. طبق آمارها، میانگین اجاره مسکن در تهران طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳، بیش از ۲.۵ برابر شده است.

تاثیر چسبندگی قیمت بر سیاست‌گذاری‌ها

این رفتار چسبناک قیمت، علاوه بر فشار مستقیم بر سفره مردم، سیاست‌های اقتصادی را نیز بی‌اثر کرده است. زمانی که کاهش قیمت‌ها رخ نمی‌دهد و تقاضا باز نمی‌گردد، طولانی شدن رکود اقتصادی اجتناب ناپذیر می‌شود.