پایان داستان حضور افغانی‌ها در ایران

اخراج گسترده مهاجران غیرمجاز افغان از ایران، بار دیگر موضوع سیاست‌های مهاجرتی را به مرکز توجه برده است. این اقدام که با هدف تقویت اقتدار حاکمیتی و کنترل مرزها صورت گرفته، سوالات مهمی را درباره نتایج اقتصادی آن برانگیخته است؛ بدون برنامه‌ریزی مناسب، چه تاثیری بر بازار کار، تولید و هزینه‌های عمومی خواهد داشت؟

نقش کلیدی افغان‌ها در اقتصاد ایران

افغان‌ها به‌عنوان نیروی کار مهاجر، جایگاه مهمی در بسیاری از بخش‌های اقتصادی ایران، از جمله پروژه‌های بزرگ عمرانی، کشاورزی و خدمات شهری دارند. داده‌های میدانی بیانگر این است که در برخی پروژه‌های ساخت‌وساز اطراف تهران، بیش از ۶۰ درصد کارگران مهاجران هستند. همچنین در استان‌هایی چون کرمان، سمنان و خراسان رضوی، فعالیت‌های کشاورزی بدون حضور این نیروها عملاً از حرکت می‌ایستد.

 

<

خروج ناگهانی این نیروهای کار، بدون داشتن برنامه جایگزین، می‌تواند پروژه‌های عمرانی را به وقفه بیندازد، موجب افزایش هزینه تولید شود و قیمت خدمات به شهروندان را بالا ببرد. سیاست مرتبط با ساماندهی مهاجران غیرمجاز باید همراه با واقع‌بینی اقتصادی باشد.

پیامدهای افزایش هزینه‌ها در خدمات شهری

به‌عنوانیکی از مهم‌ترین اثرات اقتصادی، افزایش هزینه‌های خدمات شهری قابل توجه است. بسیاری از مهاجران در مشاغل غیررسمی مانند رفتگری، جمع‌آوری زباله و پشتیبانی خدماتی فعالیت دارند. اما جایگزینی این نیروها با کارگران رسمی، هزینه‌ها را تا سه برابر افزایش خواهد داد. تجربه برخی کلان‌شهرها نشان داده که استفاده از نیروهای گران‌تر، فشار قابل توجهی به بودجه‌های محدود شهری وارد خواهد کرد.

مدیریت مهاجرت در جهان؛ الگوهایی برای ایران

کشورهایی مانند ترکیه و آلمان، با اتخاذ سیاست‌های شفاف در زمینه مهاجرت، توانسته‌اند میان نیازهای بازار کار و کنترل مهاجرت تعادل برقرار کنند. ترکیه، در دوران بحران سوریه، اقدام به ایجاد سیستمی برای ثبت مهاجران و صدور مجوز کار برای حوزه‌های نیازمندکرد که علاوه بر نظم‌بخشی، درآمد جدیدی را به واسطه مالیات از اشتغال مهاجران برای خود فراهم کرد.

در آلمان نیز، مهاجران به‌طور سازمان‌دهی شده به زمینه‌هایی مانند کشاورزی، مراقبت از سالمندان و خدمات فنی وارد شدند؛ در این طرح‌ها، علاوه بر رفع کمبود نیروی کار، آموزش حرفه‌ای نیز ارائه شد.

چشم‌اندازی عملیاتی برای مدیریت مهاجرت در ایران

*ایجاد سامانه ملی نیروی کار مهاجر* می‌تواند اقدامی موثر برای مدیریت این چالش باشد. در این سامانه، مشاغل مشخصی برای مهاجران در نظر گرفته شود که نیروی داخلی برای آن‌ها کفایت نمی‌کند. همچنین صدور کارت موقت کار، دریافت مالیات از اشتغال این نیروها و الزام بیمه می‌تواند راهکاری جامع باشد؛ این مدل نه تنها نظم مهاجرت را ایجاد می‌کند، بلکه منبع مالی جدیدی برای اقتصاد کشور می‌سازد.

در عین حال، آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای برای کارجویان داخلی می‌تواند طی چند سال جایگزین قابل اعتمادی برای نیروی کار مهاجر فراهم کند. این سیاست، ترکیبی از مدیریت مهاجرت و تقویت ظرفیت‌های ملی است.

<

فرصتی برای اصلاح سیاست‌ها

ساماندهی مهاجران غیرمجاز ایران، در کنار حفظ امنیت داخلی می‌تواند منجر به مزایای اقتصادی و اجتماعی شود. اما تجربه جهانی نشان داده که سیاست‌های محدودکننده و امنیتی، بدون هماهنگی با منطق اقتصادی، باعث نارضایتی جامعه و رکود در بخش تولید خواهند شد.

ایران اکنون در برابر یک فرصت تاریخی قرار دارد که با اصلاح سیاست مهاجرتی، می‌تواند به رشد اقتصادی کشور کمک کند. این فرصت تنها با برنامه‌ریزی دقیق و اجرای هوشمندانه قابل استفاده است و هرگونه بی‌توجهی به آن، پیامدهای سنگین‌تری در آینده به دنبال خواهد داشت.