بحران بیکاری افغانستانی‌ها در ایران؛ داستانی که پایانی ندارد!

در سال‌های اخیر، موضوع اشتغال اتباع خارجی در بسیاری از کشورها به یکی از چالش‌های مهم اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. از یک سو، نیروی کار خارجی می‌تواند به رفع کمبودهای نیروی انسانی در صنایع مختلف کمک کند و از سوی دیگر، نگرانی‌هایی در مورد تاثیرگذاری بر بازار کار داخلی و امنیت اجتماعی به وجود می‌آورد.

شرایط قانونی برای اشتغال اتباع خارجی در ایران

در ایران، اشتغال مهاجران خارجی تحت قوانین مشخصی قرار دارد که هدف آن‌ها حمایت از فرصت‌های شغلی داخلی و کنترل ورود نیروهای کار خارجی به کشور است. بنا بر ماده ۱۲۰ قانون کار، اتباع خارجی نمی‌توانند بدون داشتن روادید معتبری که حق کار را مشخص کند و پروانه کار صادر شده طبق قوانین به کار مشغول شوند.

همچنین، کارفرمایان موظف هستند تا تمامی حقوق قانونی نیروی کار، از جمله پرداخت بیمه، ساعات کاری، دستمزد، و زمان استراحت را رعایت کنند. رعایت قوانین کار و تامین اجتماعی جزو اصلی‌ترین الزاماتی است که باید در جذب نیروی کار خارجی در نظر گرفته شود.

مشکلات بازار کار داخلی

علی باقری، مدیرکل اداره اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اظهار داشته که بخش عمده بازار کار ایران در اختیار اتباع خارجی قرار ندارد. به گفته او، این موضوع بیشتر ناشی از عدم توازن عرضه و تقاضا در بازار کار است. وی تاکید می‌کند که تغییر در فرهنگ کار کشور باعث شده که نسل‌های جدید به سمت مشاغل نوظهور و مدرن سوق پیدا کنند و از شغل‌های سنتی فاصله بگیرند.

باقری همچنین تصریح کرد: مهاجرت نخبگان به خارج از کشور، تمایل نسل جوان به تحصیل و مدرک‌گرایی و بخشی از جامعه که از درآمدهای غیرشغلی برخوردار هستند، از جمله دلایل خالی ماندن فرصت‌های شغلی سنتی در کشور است.

نقش مهم نیروی کار افغانستانی

به باور مدیرکل اداره اشتغال اتباع خارجی، عدم استفاده از نیروی کار افغانستانی می‌تواند در برخی مشاغل سخت و زیان‌آور، مثل خدمات شهری، تفکیک پسماند، عمران و راه‌سازی، مشکلات جدی ایجاد کند. وی اعلام کرد که حتی با وجود درج آگهی‌های استخدامی برای این مشاغل، موفقیت در جذب نیروی کار ایرانی بسیار ناچیز است.

باقری همچنین اشاره کرد که حدود ۵۰۰ هزار فرصت شغلی ثبت شده در سامانه‌های جستجوی شغل طی یک سال گذشته، تا کنون تنها یک‌چهارم آنها پذیرش شده و بخش زیادی از این فرصت‌ها باقی مانده‌اند.

محدودیت‌ها برای اشتغال اتباع خارجی

اتباع خارجی اجازه فعالیت در مشاغل حساس دولتی، صنایع استراتژیک نظیر نفت و گاز، صنایع دفاعی و حقوقی را ندارند. همچنین، افراد دارای سابقه کیفری نیز مجوز کار دریافت نمی‌کنند. این تدابیر با هدف حفظ امنیت ملی و کنترل مسائل اجتماعی اتخاذ شده است.

حمید نجف، فعال حوزه کار، بر ضرورت ساماندهی اتباع بیگانه تاکید کرده و معتقد است که حضور غیرقانونی و بی‌رویه می‌تواند آثار مخربی بر بازار کار کشور و ملاحظات امنیتی به دنبال داشته باشد. پیشنهاد او، تدوین برنامه‌های بلندمدت برای تقسیم بازار کار به نیروهای ماهر داخلی و مدیریت استفاده از نیروهای خارجی است.

جریمه‌های سنگین برای استخدام غیرقانونی

بر اساس اعلام اداره کل اشتغال اتباع خارجی، کارفرمایانی که اتباع بدون پروانه کار را استخدام کنند، بابت هر روز اشتغال غیرمجاز معادل ۵ برابر حداقل دستمزد روزانه جریمه خواهند شد که این مبلغ در صورت تکرار تخلف دو برابر می‌شود.

به گفته محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران، اصنافی که اتباع غیرمجاز را استخدام کنند، ممکن است با پلمب کسب‌وکار خود مواجه شوند. وی اعلام کرد که اقدامات بازدارنده قانونی برای مقابله با این مسئله در حال اجرا است.

اهمیت آگاهی از قوانین کار

از نگاه کارشناسان، استخدام اتباع خارجی بدون مجوز قانونی نه تنها تخلف محسوب می‌شود، بلکه اثرات مخر بر فرصت‌های شغلی داخلی و ایجاد رقابت ناسالم در بازار کار دارد. آگاهی کارفرمایان از قوانین و پیامدهای اقتصادی ناشی از تخلفات، از جمله پرداخت جریمه‌های سنگین، برای کنترل این وضعیت ضروری است.

<