تصمیم جنجالی پزشکیان/ اخراج مهاجران افغان در راه است؟

فشار اقتصادی ناشی از حضور گسترده مهاجران افغان در ایران

ایران به عنوان یک کشور همسایه، به ویژه پس از خروج بی‌برنامه ایالات متحده از افغانستان در سال ۲۰۲۱، بار قابل توجهی را ناشی از بحران این کشور تحمل کرده است. بیش از شش میلیون افغان به ایران پناه آورده‌اند که منابع محدود کشور را تحت فشار قرار داده‌اند. طبق گزارش‌ها، ایران سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار برای تأمین نیازهای مهاجران هزینه می‌کند؛ اما در مقابل، حمایت کافی از جانب جامعه بین‌المللی دریافت نکرده است. کشورهایی نظیر ایران و پاکستان نیازمند کمک‌های پایدار و قابل توجه هستند و در عین حال باید تلاش‌ها بر بازسازی ظرفیت افغانستان برای تأمین مسکن و خدمات اولیه متمرکز شود تا بازگشت پناهندگان به کشورشان مقدور گردد.

سیاست یارانه‌بنیاد در ایران که شامل آب، انرژی، غذا و حمل‌ونقل می‌شود، با موج مهاجرت افغان‌ها به این کشور تحت فشار قرار گرفته است. افزایش نیاز به کالاها و خدمات یارانه‌ای در شرایطی که اقتصاد کشور درگیر کسری بودجه است، می‌تواند منجر به چاپ پول، تورم بیشتر و در نهایت کاهش قدرت خرید مردم شود.

آمار مهاجرین افغان در ایران

آمارهای جدید نشان می‌دهد که تعداد اتباع افغانستانی در ایران به ۶ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر رسیده است. طبق اظهارات «نادر یاراحمدی»، مشاور وزیر و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، این جمعیت شامل دو میلیون و ۱۰۰ هزار نفر مجاز، دو میلیون نفر غیرمجاز و دو میلیون نفر سرشماری شده است.

همچنین کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) اعلام کرده است که ایران برنامه‌ریزی کرده تا پایان سال جاری دو میلیون پناهجوی افغان بدون مدارک قانونی را اخراج کند.

نگرانی مخالفان حضور مهاجران افغان

برخی از فعالان سیاسی و اجتماعی نسبت به تبعات اجتماعی و امنیتی حضور بدون مدیریت اتباع افغانستان هشدار داده و خواستار تصمیم‌گیری فوری در این زمینه شده‌اند. مصطفی هاشمی طبا، فعال سیاسی، ضمن انتقاد از برگزاری مراسم‌های مذهبی گسترده توسط مهاجران افغان، این مسئله را تهدیدی برای امنیت کشور در نظر می‌گیرد.

وی با اشاره به حضور پررنگ پشتون‌ها در ایران تأکید می‌کند که اگر ایران از سوی افغانستان تهدید شود، مشکلات زیادی در داخل کشور ایجاد خواهد شد. عدم ساماندهی اتباع افغان باعث شده که در برخی آسیب‌های اجتماعی نقش قابل توجهی دیده شود و این موضوع منجر به افزایش نگاه‌های افراطی به این مسئله شده است.

نظرات موافقان حضور مهاجرین افغان

در مقابل، برخی از مسئولان و کارشناسان به ظرفیت‌های مثبت مهاجرین افغان اشاره دارند. مثلاً وزیر کشور دولت سیزدهم، احمد وحیدی، تأکید کرده بود که مهاجران افغان چالش امنیتی برای ایران ایجاد نمی‌کنند، هرچند ضرورت ساماندهی آنان مهم است.

علاوه بر این، گروهی از پژوهشگران و فعالان مدنی در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار توقف اخراج اجباری دو میلیون افغان شدند و این اقدام را نیازمند مدیریتی عادلانه و اخلاق‌محور برای کاهش تنش‌های اجتماعی دانستند.

مسعود پزشکیان و سیاست‌های پیشنهادی برای ساماندهی مهاجران افغان

مسعود پزشکیان، پیش از آغاز فعالیت در دولت، در خرداد ۱۴۰۳ وعده داد سه اقدام اساسی را پیگیری کند: انسداد کامل مرزها برای جلوگیری از ورود مهاجرین بیشتر، ساماندهی مهاجرین موجود و مذاکره با کشورهای اروپایی برای پذیرش بخشی از مهاجرین.

تا کنون دو مورد از این پیشنهادها در دستور کار قرار گرفته، اما هنوز گزارشی از نتیجه مذاکرات پزشکیان با کشورهای اروپایی منتشر نشده است. با وجود درخواست‌های متفاوت از رئیس‌جمهور، به نظر می‌رسد وی باید تصمیمی حساس اتخاذ کند که بتواند منافع ملی و خواسته‌های متفاوت را تأمین کند.