چرا تورم در دهک‌های مختلف یکسان نیست؟
اقتصاد 100- تفاوت تورم در دهک‌های مختلف نتیجه ترکیب متفاوت سبد مصرفی آن‌هاست؛ با افزایش قیمت‌ها در بخش‌های خوراکی یا خدمات، فشار تورمی به‌صورت متناوب بر دهک‌های پایین یا بالا سنگین‌تر می‌شود.
تورم در دهک‌های مختلف جامعه با یکدیگر یکسان نیست و این تفاوت به ترکیب سبد مصرفی هر دهک مرتبط می‌شود. به عبارت دیگر، تفاوت در اثرگذاری تورم بر گروه‌های مختلف اجتماعی، نتیجه نوع و ترکیب کالاها و خدماتی است که این گروه‌ها مصرف می‌کنند. برای مثال، اگر قشر خاصی از جامعه بخش بیشتری از هزینه‌های خود را صرف کالاهای خوراکی کند، در شرایطی که تورم از ناحیه خوراکی‌ها افزایش یابد، این قشر فشار بیشتری را احساس خواهد کرد. از سوی دیگر، اگر گروهی عمدتاً کالاهای غیرخوراکی و خدمات مصرف کنند، افزایش قیمت در این حوزه‌ها فشار بیشتری به آنان وارد می‌کند.
مطالعات آماری نشان داده است که در برخی دوره‌ها، دهک دهم (پردرآمدترین گروه جامعه) تورم بیشتری را تجربه کرده است و در مواقع دیگر، دهک‌های پایین‌تر مانند دهک اول و پنجم با تورم بالاتری روبه‌رو شده‌اند. این امر، به‌ویژه در رویدادهایی مانند کرونا یا حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، به طور واضح مشخص شده است.
جایگاه دهک‌ها در اقتصاد کشور
دهک‌های هزینه‌ای معیاری برای گروه‌بندی خانوارها بر اساس میزان مخارج آن‌هاست. این تقسیم‌بندی به ۱۰ بخش مساوی انجام می‌شود که هر بخش نماینده ۱۰ درصد از خانوارهای جامعه است. این دهک‌ها ابزار مهمی برای بررسی توزیع درآمد و تحلیل وضعیت اقتصادی خانوارها به شمار می‌روند. به‌طور کلی:
دهک اول: نماینده کم‌درآمدترین یا کم‌هزینه‌ترین خانوارها
دهک دهم: نماینده پردرآمدترین یا پرهزینه‌ترین خانوارها
خانوارهای دهک پایین‌تر اغلب بخش بزرگی از هزینه خود را به خرید کالاهای خوراکی اختصاص می‌دهند، در حالی که دهک‌های بالاتر معمولاً هزینه بیشتری برای اقلام غیرخوراکی و خدمات می‌کنند. برای تحلیل دقیق‌تر، تغییرات قیمت در سبد مصرفی خانوارها با استفاده از شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) مورد بررسی قرار می‌گیرد که مرکز آمار ایران با سال پایه ۱۴۰۰ این شاخص را محاسبه می‌کند.
تورم دهک‌ها در سال‌های اخیر
طی دوره‌ای ۶ ساله (۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳)، تورم دهک‌های مختلف، از جمله دهک‌های اول، پنجم و دهم، تغییرات قابل‌توجهی را تجربه کرده است. در این دوره، چند عامل کلیدی در نوسان تورم نقش داشته‌اند:
سال دهک اول دهک پنجم دهک دهم| ۱۳۹۸ | ۳۰٪ | ۳۰٪ | ۳۰٪ |
| ۱۴۰۱ | افزایش | افزایش | کاهش نسبی |
| ۱۴۰۳ | ۳۰٪ | ۳۰٪ | ۳۰٪ |
برای نمونه، در دوران شیوع کرونا (۱۳۹۸-۱۴۰۰)، دهک دهم به دلیل مصرف بالای کالاهای غیرخوراکی و خدمات، بیشترین افزایش تورم را تجربه کرد. اما با اجرای سیاست‌هایی نظیر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در اردیبهشت ۱۴۰۱، این فشار عمدتاً به دهک‌های پایین‌تر منتقل شد زیرا تورم در کالاهای خوراکی افزایش یافت.
بررسی روند نزولی تورم
در سال‌های اخیر، با کاهش نرخ رشد نقدینگی و کنترل نسبی نرخ ارز، تورم کلی جامعه روند نزولی داشته است؛ با این حال، همچنان سطح تورم بالاتر از ۳۰ درصد باقی‌مانده است. در این دوران، دهک دهم به دلیل تاثیر قیمت اقلام غیرخوراکی، فشار بیشتری را تحمل کرده است. این امر نشان‌دهنده اهمیت تفاوت در سبدهای مصرفی دهک‌ها در تجربه تورم است.
