بررسی دلایل اصلی کمبود روغن در ایران؛ از سیاست‌های دستوری تا بحران ارز

به گزارش اقتصاد۱۰۰ ، در ماه‌های گذشته، کمبود روغن خوراکی در بازار ایران به یکی از دغدغه‌های اصلی شهروندان تبدیل شده است. با وجود اینکه به نظر می‌رسد انبارها از این کالا پر هستند، مشکلاتی نظیر قیمت‌گذاری دستوری، روند پیچیده تخصیص ارز و هزینه‌های مالیاتی، مانع از توزیع عادی آن در بازار شده است.

به‌ گفته اکبر فتحی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، "موجودی روغن خوراکی در انبارها کافی است." اما واردکنندگان به دلیل وجود مشکلاتی مانند نابسامانی در قیمت‌گذاری و مالیات بر ارزش افزوده، از عرضه این کالا به بازار خودداری می‌کنند.

در همین حال، مسائلی چون اختلال در مسیر ثبت سفارش و تأخیر در تخصیص ارز برای واردات نیز به این بحران دامن زده و توان بازار را برای پاسخگویی کاهش داده است.

چالش‌های اصلی کمبود روغن در بازار

علیرضا شریفی، دبیر انجمن صنابع روغن نباتی، در گفت‌وگویی با تجارت‌نیوز، اعلام کرد که مشکلات متعددی منجر به وضعیت فعلی شده‌اند. وی عواملی نظیر همزمانی تعطیلات نوروز با ماه رمضان، تعمیرات دوره‌ای کارخانه‌ها، شوک‌های قیمتی در بازارهای جهانی و طولانی شدن تخصیص ارز را از دلایل اصلی کمبود روغن در بازار برشمرد. او همچنین ابراز امیدواری کرد که با اقدامات انجام‌شده، کمبود روغن طی هفته‌های آتی برطرف شود.

افزایش نرخ ارز و تأثیر آن بر قاچاق روغن

به گفته شریفی، هرچند در سال ۱۴۰۳ نزدیک به دو میلیون تن روغن تولید شده است، اما رشد نرخ ارز انگیزه‌های قاچاق را افزایش داده است. با این حال، باز شدن سقف کارخانه‌ها برای خروج روغن خام از گمرک و پرداخت ارزهای صادراتی توسط وزارت کشاورزی، گامی برای بازگرداندن آرامش به بازار بوده است. انتظار می‌رود ثبات به بازار بازگردد.

تغییر سهام‌داران صافولا و تأثیر آن در بازار

درباره خروج شرکت صافولا، شریفی تأکید کرد که این خروج تأثیر مستقیم بر بحران فعلی نداشته است. او اضافه کرد که تنها سهام‌داران تغییر کرده و این موضوع باعث اختلال در بازار نشده است.

تشدید نظارت بر قیمت‌ها در بازار

به‌ گفته این فعال صنفی، با توجه به آنکه قیمت مصرف‌کننده روی محصولات درج شده است، هرگونه افزایش قیمت غیرقانونی بوده و دستگاه‌های نظارتی برای کنترل وضعیت به‌صورت مداوم فعالیت می‌کنند.

ثبات بازار روغن؛ چه زمانی ممکن است؟

شریفی پیش‌بینی کرد که احتمال دارد طی پنج تا شش هفته آینده ثبات نسبی به بازار بازگردد. با این حال، از دیدگاه او، راه‌حل بلندمدت در همکاری مشترک دولت و بخش خصوصی برای کاهش بروکراسی و حذف ارز ترجیحی نهفته است.

مشکلات ثبت سفارش و تخصیص ارز

امیر یوسفی، عضو کمیسیون صنایع غذایی اتاق بازرگانی ایران، تأکید کرد که دشواری‌های ایجادشده در فرآیند تخصیص ارز و ثبت سفارش، مانع از ترخیص به‌موقع روغن از گمرکات شده است. وی یادآور شد که وابستگی بیش از ۹۰ درصدی ایران به واردات نفت خام، مشکل را بیشتر نمایان می‌کند.

تأثیر نوسانات ارزی بر تأمین کالاهای اساسی

نابسامانی نرخ ارز، به‌علاوه رشد هزینه‌های تولید و واردات، شرایطی را به وجود آورده که دولت توان ثابت نگه‌داشتن قیمت کالاهای اساسی را ندارد. این وضعیت تفاوت میان قیمت واقعی و قیمت مصوب را افزایش داده و سودآوری تولیدکنندگان را کاهش داده است.

یوسفی پیشنهاد داد که دولت باید فرآیند تخصیص ارز را تسهیل کرده و ضرورت واردات کالاهای اساسی مانند روغن را به عنوان یک اولویت در نظر بگیرد.

اقدامات فوری برای رفع بحران

حتی با وجود تلاش‌های مسئولان، عدم هماهنگی و پیچیدگی‌های اداری همچنان به‌عنوان عوامل اصلی کمبود روغن در بازار ایران مطرح است. برای حل اساسی این مشکل، لازم است فرآیندهای واردات اصلاح شده و شکاف میان قیمت واقعی و قیمت مصوب کاهش یابد.

به‌نظر می‌رسد که اگر دولت و بخش خصوصی همکاری تنگاتنگ‌تری نداشته باشند، باز هم ممکن است وضعیت بازار روغن دچار نوسانات مشابهی شود.