راه نجات تهرانی‌ها پیدا شد

امیر فاتح وحدتی، معاون اداره کل و رئیس حفاظت محیط زیست استان تهران، درباره فرصت‌ها و چالش‌های کوچ از پایتخت اظهار داشت: موارد محیط زیستی، دسترسی‌ها، زیرساخت‌ها و راه‌ها از جمله فاکتورهای کلیدی هستند که باید در این انتقال در نظر گرفته شوند. او تاکید کرد که جابجایی و اسکان جمعیت به بررسی دقیق نیاز دارد و باید تمام جوانب سنجیده شوند.

ابعاد مرتبط با توسعه و رفاه اجتماعی

وحدتی با اشاره به سه محور اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تصریح کرد: سطح رفاه اجتماعی باید با موضوعات فرهنگی و آموزشی هم‌سو باشد. همچنین، ایجاد زیرساخت‌های اجتماعی و محیط زیستی برای دستیابی به توسعه پایدار ضروری است. او افزود عدم تعادل میان نیازهای جامعه و واقعیت‌های موجود توسعه را مختل می‌کند و تهران متأسفانه به مرحله‌ای از عدم تعادل رسیده است، به‌ویژه در مسائل زیست‌محیطی.

وی خاطرنشان کرد: تهران متضرر شده است؛ سالانه ۴۰ هزار نفر در کشور به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که ۱۰ درصد آن متعلق به تهران است. همچنین، بیش از ۷ میلیارد دلار خسارت ناشی از آلودگی هوا هزینه‌ای است که می‌توان آن را با ساخت شهرهای جدید مقایسه کرد.

انتقال پایتخت؛ راه‌حلی پیشنهادی

وحدتی به شهرهای ساحلی به‌عنوان گزینه‌های مناسب برای انتقال پایتخت اشاره کرد و گفت: تغییرات در تهران نیازمند بودجه بزرگ و مشارکت مردم است. او تاکید کرد که این انتقال نباید دستوری باشد بلکه باید توافقی صورت گیرد.

وی با بیان اینکه توانایی‌های اکولوژیکی در سند آمایش سرزمینی مورد غفلت واقع شده، اظهار داشت: جابجایی پایتخت به‌عنوان مرکزی سیاسی ممکن است و باید درباره جوانب آن تفکر کرد.

تهران؛ پایتختی در تنگنای تاریخ

چالش‌های کنونی تهران شاید در تاریخ این شهر بی‌سابقه باشند؛ شهری که ۲۳۵ سال پیش توسط آغامحمدخان قاجار به عنوان پایتخت انتخاب شد. امروز پایتخت از بحران بی‌آبی شدید و تله فرونشست زمین رنج می‌برد. بیش از دو قرن پس از آن که تهران به عنوان پایتخت ممالک محروسه ایران شناخته شد، هیچ‌کس تصور چنین شرایطی را نمی‌کرد.

بحران بی‌آبی تهران

به گزارش اقتصاد۲۴، امروز تهران در وضعیت ورشکستگی آبی قرار دارد. وضعیت سدهای استان تهران - از جمله سد کرج، لار، لتیان و ماملو - بحرانی است. سد کرج به عنوان یکی از منابع اصلی تامین آب، تنها ۸ درصد پرشدگی دارد، در حالی که حجم ذخایر سد لتیان به ۹۱ درصد کاهش یافته است.

محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، ضمن هشدار درباره وضعیت بحرانی سدها اعلام کرد: پرشدگی سد کرج تنها ۷ درصد است و این کمبود بی‌سابقه در تاریخ این سد محسوب می‌شود. خالی بودن سدهای اصلی تهران تأمین پایدار آب شهر را با چالش‌های بزرگی مواجه کرده است.

بحران آب و امنیت در استان تهران

بحران امنیت استان تهران به دلیل ورشکستگی آبی بیشتر نمایان می‌شود. اکنون بیش از ۸۵ درصد ظرفیت سدهای تهران خالی است. این وضعیت، تامین آب شرب و کشاورزی را دشوار کرده و زندگی ۱۳ میلیون نفر از جمعیت تهران را تهدید می‌کند.

مشکلات بی‌آبی مناطق پردیس، فیروزکوه و دماوند نیز قابل تأمل است؛ به‌طوری که سد نمرود - منبع اصلی تامین آب فیروزکوه - با ذخیره‌ای کمتر از ۲۰ درصد مواجه شده و کشاورزان محلی از عدم کشت زمین‌های زراعی خبر داده‌اند.

برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی

یکی از عوامل تشدید بحران آب تهران برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی است. محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، بیان کرد: برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی باعث شده تا ۷۰ درصد چاه‌های استان در معرض خشکی قرار گیرند. او هشدار داد که اگر این روند ادامه یابد، پایتخت طی پنج سال آینده با فاجعه‌ بی‌آبی مواجه خواهد شد.

عوامل اصلی بحران آب تهران

طبق تحلیل کارشناسان، سه عامل اصلی بر تشدید بحران آب تهران تأثیرگذار هستند: کاهش بارش‌ها، مدیریت ناکارآمد منابع آبی، و مصرف بی‌رویه. بارش‌های تهران نسبت به میانگین بلندمدت ۴۰ درصد کاهش یافته است و وضعیت بحرانی دو شهر مهم دماوند و فیروزکوه به این مشکل دامن زده است.

در مدیریت ناکارآمد نیز فرسودگی شدید شبکه انتقال آب، ساخت‌وسازهای غیرمجاز و عدم اجرای طرح‌های بازچرخانی آب مشکلات را تشدید کرده است. سرانه مصرف آب شهروندان تهرانی نیز دو برابر متوسط جهانی بوده که به کمبود آب دامن می‌زند.

حفر چاه‌های عمیق و پیامدهای خطرناک آن

در این بین، شورای شهر تهران خبر از برنامه حفر ۵۰ حلقه چاه عمیق داده است؛ تصمیمی که به زعم کارشناسان تنها بحران را بیشتر خواهد کرد. چمران، رئیس شورای شهر تهران، هشدار داده که این چاه‌ها ظرف سه سال خشک می‌شوند و وضعیت آب‌های زیرزمینی را بغرنج‌تر خواهند کرد.

حفر بی‌رویه چاه نه‌تنها می‌تواند باعث کاهش آب‌های زیرزمینی شود بلکه آلودگی آنها را نیز در پی دارد. این اقدام به‌جای حل بحران، تنها وضعیت را به سمت بحرانی غیرقابل بازگشت سوق خواهد داد.

مخاطرات آینده و راه‌حل‌های پیشنهادی

طبق پیش‌بینی‌ها، اگر روند کنونی بحران آب تغییر نکند، تهران تا سال ۱۴۱۰ با کمبود ۵۰۰ میلیون مترمکعبی آب مواجه خواهد شد. این کمبود نه تنها زندگی روزمره، بلکه امنیت غذایی و اقتصادی پایتخت را نیز تهدید خواهد کرد.

کشاورزی در دشت‌های ورامین، شهریار، دماوند و گیلاوند اکنون به دلیل کمبود منابع آبی با کاهش جدی مواجه شده است و این وضعیت احتمالاً به بحران امنیتی تبدیل خواهد شد.

با این حال، به نظر می‌رسد راه‌حل‌هایی مانند کاهش مصرف، انتقال جمعیت به شهرهای ساحلی جنوبی و مدیریت بهینه منابع آبی می‌توانند مسیر را هموارتر کنند. اما تا زمانی که تصمیمات کوتاه‌مدت جایگزین برنامه‌ریزی‌های بلندمدت شوند، بحران بی‌آبی همچنان تهران را تهدید خواهد کرد.